خبر

ضـرورت ارتقاء بهداشت کار در کارگاههای قالی بافی

امروزه بیماری‌ها و حوادث ناشى از کار، به یکى از نگرانی‌هاى اجتماعى و به ویژه جامعه کارگرى و دست‌اندرکاران مسائل ایمنى و بهداشت محیط کار تبدیل شده است و این در حالی است که کشورهاى پیشرفته شعار «اول ایمنى، بعد کار» را سرلوحه کارهایشان قرار داده‌اند.‏

nike flex contact boys shoes gray - Nike Air Force 1 Shadow Cashmere/Pale Coral - Pure Violet CI0919 - 700 | Giftofvision , Streetwear, Sneaker News and Release Dates

بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد بسیارى از افراد بیش از یک سوم زندگى پس از بلوغ خود را در محیط‌هاى مخاطره‌آمیز مى‌گذرانند. سالانه در جهان 120 میلیون حادثه شغلى با 5/3 میلیون تلفات اتفاق مى‌افتد که خسارات ناشى از آنها 500 میلیارد دلار برآورد شده است و نیز 68 تا 157 میلیون مورد بیمارى‌های شغلى بر اثر تماس‌هاى شغلى، سلامت مردم جهان را به مخاطره مى‌اندازد که علاوه بر ضایعات انسانى، هزینه‌هاى مربوط به این لطمات، درصد زیادى از تولید ناخالص ملى را در برخى کشورها و از جمله ایران، به خود اختصاص مى‌دهد.‏‎

‎براساس این گزارش، هزینه درمان و خارج شدن یک نیروى کار فعال در جامعه نیز یک خسارت است و علاوه بر آن‌ها مسائل روانى و اثراتى که فرد از کار افتاده بر خانواده و اطرافیان خود مى‌گذارد، در شادابى و سلامت جامعه، تأثیر دارد.‏‎

‎بررسى‌هاى گروه آمار سازمان پزشکى قانونى کشور هم نشان داده است آمار قربانیان محیط‌هاى کارى به شدت رو به افزایش است و سن حادثه دیدگان کمتر و حوادث منجر به فوت و آمار معلولان ناشى از حوادث بیشتر شده است، در حالی که اکثریت آنها با هزینه بسیار کم و حتى بدون هزینه، قابل پیشگیرى بوده‌اند.‏‎ ‎

فرهنگ بهداشت حرفه‌ای

‏کارشناسان معتقدند فرهنگ بهداشت حرفه‌اى و سلامت شغلى در سازمان‌ها، اداره‌ها، واحدهاى دولتى و خصوصى و نیز کارگاه‌ها و کارخانه‌ها باید مورد توجه جدى قرار بگیرد و با نگرش بر شرایط محیط‌هاى کارى و تعدد وجود عوامل زیان‌آور، با شدت‌هاى گوناگون و خطرات در کمین نشسته و اجراى صحیح و مؤثر ضوابط قانونى موجود در فصل چهارم قانون کار و مواد مرتبط در قوانین سازمان تأمین اجتماعى، به وسیله نهادهاى قانونى متعهد و پیگیرى اجراى تعهدات کار فرمایان به عنوان عاملان اصلى سالم‌سازى محیط کار، باید مفهوم پویاى سلامت و بهداشت شغلى توسعه یابد.‏‎

‎آنان همچنین می‌گویند هیچ‌یک از دستگاه‌ها و سازمان‌های دخیل در سلامت کارگران، آمار دقیقی حتی از کارگران مصدوم در محیط کار ندارند و فقط 5 درصد از کل کارگران مشغول به کار در کارخانه‌های بزرگ و صنایع، مورد معاینه‌های ادواری قرار می‌گیرند.‏

‏ در حال حاضر تنها فعالیتی که در زمینه طب کار برای کارگران کشور انجام می‌گیرد، محدود به معاینات ادواری است که از سوی پزشکان عمومی تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کارخانه‌ها و صنایع بالای 50 کارگر انجام می‌گیرد و حجم وسیعی از کارگران که در کارگاه‌های کوچک مشغول به کار هستند، از این معاینه ناچیز نیز محرومند.‏‎ ‎

یکی از مشاغل سخت و طاقت‌فرسا در کشور ما، قالی‌بافی است و علیرغم اینکه جزو یکی از مهم‌ترین صنایع دستی است، اغلب کارگران هنوز هم در شرایط غیر بهداشتی به این کار مشغول هستند و نبود رعایت استاندارد‌های قالیبافی باعث شده است بسیاری از آنان به بیماری‌های سخت و صعب العلاج دچار شوند.‏

دکتر سوسن صالح‌پور ـ متخصص طب کار و بیماری‌های شغلی در گفت‌وگو با رسانه‌های گروهی اظهار داشته است: متأسفانه مقوله طب کار در ایران بسیار مهجور افتاده و با محدود کردن آن به معاینات کارگری، به این رشته تخصصی پزشکی کم لطفی شده است‎.‎

وی همچنین می‌گوید: متخصصین طب کار، پس از طی 7 سال دوره پزشکی عمومی، با گذراندن آزمون دستیاری، مشابه سایر رشته‌های تخصص پزشکی وارد دوره دستیاری می‌شوند و 3 سال کامل با انواع مشاغل و پروسه‌های کاری و عوامل زیان‌آور فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، روانی و ارگونومی در محیط‌های کاری و بیماری‌های ناشی از آنها، پیشگیری و درمان بیماری‌ها و نیز مباحثی مانند آمار و اپیدمیولوژی و آموزش بهداشت، به صورت تئوری و عملی آشنا می‌شوند.‏‎

‎این متخصص طب کار با بیان این مطلب که حیطه فعالیت طب کار بسیار وسیع است، می‌افزاید: ماحصل طب کار، تأمین سلامت کار و افزایش بهره‌وری و در نتیجه افزایش تولید است.‏‎

دکتر صالح‌پور ‎سپس یادآوری می‌کند: طبق مطالعات انجام شده، تأثیرات اقتصادی بیماری و آسیب‌های ناشی از کار، اثری قابل توجه بر روی میزان موفقیت یک سازمان دارد. به عنوان مثال با برقراری یک سیستم سلامت شغلی در یک سازمان، طی معاینات بدو استخدام، یک متخصص طب کار با شناختی که از ماهیت کار و توانایی‌ها و ظرفیت‌های مورد تقاضای کار دارد، می‌تواند کار مناسب فرد را پیشنهاد دهد و ضمن اعمال ملاحظات لازم با توجه به میزان سلامت و محدودیت‌های فردی، آن فرد را برای آن کار آموزش دهد و کارآیی فرد در شغل مورد نظر را به حداکثر برساند.‏

بیماری‌های فرش بافان

دکتر حسین تجدد ـ متخصص گوارش و ماستر بهداشت عمومی در مورد مهم‌ترین بیماری‌هایی که بافندگان فرش به آن مبتلا می‌شوند، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: این بیماری‌ها متعددند و علت به وجود آمدن شان هم نبود امکانات بهداشتی در محیط کار فرش‌بافان است.

دکتر تجدد که حدود چهار دهه از عمر خویش را صرف مطالعه و بررسی بیماری‌های بافندگان فرش کرده و نتایج بررسی‌هایش را در دو جلد دایرةالمعارف به چاپ رسانده است، می‌افزاید: قالی‌بافی از طراحی و نقشه کشی شروع می‌شود، تا وقتی که بافنده قالی را تمام می‌کند و قالی زینت بخش خانه‌ها، موزه‌ها و کاخ‌ها ‌شود.‏

وی یادآوری می‌کند: عوارض و بیماری‌های قالیبافی از محل طراحی نقشه قالی شروع می‌شود و بعد از آن، مراحل بیماری‌های مربوط به پشم‌شوری، ریسندگی و رنگرزی قرار دارد.‏

دکتر تجدد با بیان این مطلب که در 80 در صد مناطق کشورقالی بافی در شرایط غیر بهداشتی و به طور سنتی انجام می‌شود، می‌گوید: در گذشته بیشتر کارگاه‌های قالی‌بافی به صورت دخمه‌هاو سلول‌های تاریک و کم‌نور پر از گرد وخاک بودند. کف آنها خاکی و اغلب مرطوب بود و هیچ‌گونه شرایط بهداشتی و حفاظتی برای کارگران قالی‌باف وجود نداشت. کارگران قالی باف با ناراحتی زیاد با کف پا روی تیر چوبی می‌نشستند. اوایل کار زانو‌های آنها مقابل صورت شان قرار می‌گرفت، به طوری که می‌توانستند چانه خود را روی آن تکیه دهند و پس از اینکه مقداری از قالی بافته شد، زانو‌های خود را به تارهای قالی فشار می‌دادند و با پشت خمیده و زانو‌های کج، سر خود را به محل بافت قالی نزدیک می‌ساختند و به کار بافتن ادامه می‌دادند که امروزه هم براساس پژوهش‌ها و آمارگیری‌ها، وضعیت حدود 98 درصد ایستگاه‌های قالی‌بافی کشور به همین شکل است.‏

بیماری های طراحان قالی

‏ دکتر تجدد می‌افزاید: در کارگاه‌های طراحی قالی، نور خیلی کم و به جای اینکه 1000 لوکس باشد 60 لوکس بود و افرادی که در آنجا کار می‌کردند، به چشمانشان فشار می‌آمد و در نتیجه دید چشمشان کم می‌شد و بعد از مدتی احتیاج به عینک پیدا می‌کردند و بعد از مدت طولانی کار کردن، دیگر با عینک هم نمی‌توانستند کار کنند. رنگ‌هایی که در طراحی قالی به کار می‌رود، دارای سرب است و طراحان چون فقط یک قلم‌مو داشتند، برای استفاده از رنگ‌های دیگر قلم مو را می‌مکیدند و در نتیجه به بیماری‌های ناشی از خوردن سرب مبتلا می‌شدند که دل‌درد‌های شدید از نشانه‌های آن است که بعضی اوقات با آپاندیسیت و پیچ‌خوردگی روده اشتباه می‌شود. بیماری دیگر هم «ژنژیویتی» بود که لثه‌های این افراد متورم و زخم می‌شدو مشکلات فراوانی را برایشان فراهم می‌کرد.‏

بیماری‌های پشم‌شوران

دکتر تجدد در مورد بیماری‌های پشم شوری یادآوری می‌کند: برای شستن پشم آن را در گودال آب می‌انداختند و کارگران بدون اینکه چکمه پایشان باشد، این پشم‌ها را لگد می‌کردند و می‌شستند و در نتیجه به انواع بیماری‌های پوستی مانند درماتیت، درمیت و حتی گاهی هم به کزاز و سیاه زخم مبتلا می‌شدند که باسیل هر دو بیماری در پشم‌ها وجود دارد. زمانی هم که می‌خواستند پشم‌ها را به وسیله دست جور کنند، پرز‌هایش می‌ریخت و کارگران گرد و غبار ناشی از این کار را استنشاق می‌کردند و بعد از مدتی آنان به انواع بیماری‌های ریوی و از جمله آسم، آمفیزم و برونشیت مبتلا می‌شدند. این بیماری‌ها خیلی وقت‌ها باعث مرگ کارگران می‌شد و اینکه آنان را به مرحله‌ای می‌رساند که دیگر قادر به کار کردن نبودند. ‏

بیماری های بافندگان قالی

دکتر تجدد سپس در مورد بیماری‌های بافندگان قالی می‌گوید: زنان قالی‌باف معمولاً برای بافتن قالی چمباتمه می‌زنند و این حالت باعث می‌شود حفره لگنی آنان تنگ شود و بعد‌ها می‌بایست به هنگام زایمان سزارین می‌شدند. این زنان چون به هنگام بافتن روی پاهایشان می‌نشستند، فشارهای زیادی به زانو‌هایشان وارد می‌آمد و در نتیجه دچار انواع بیماری‌ها در زانو مانند آرتریت و آرتروز می‌شدند و در مفصل زانو‌هایشان نیز خون یا آب جمع می‌شد.‏

این پزشک می‌افزاید: براساس پژوهش‌های انجام شده، حدود 50 درصد از بیماری‌ها و عوارض بافنده‌ها ی فرش، دردهای کمر است که به علت وضع غیربهداشتی در کارگاه‌های قالی‌بافی و غلط و نادرست نشستن کارگران پشت دستگاه قالی‌بافی به وجود می‌آید. نتایج رادیوگرافی از کارگران به خصوص کسانی که سابقه طولانی کار و کمردرد زیاد داشتند،نشان دادکه عوارض گوناگون به شکل تغییرات مهره‌های انتهایی پشت و کمر،کم شدن فاصله بین مهره‌ها و بعضی وقت‌ها فرو رفتن جسم مهره‌ها در یکدیگر و خارج شدن صفحه‌های بین مهره‌های دیسک از جای خود، به وجود می‌آیند.‏

وی یادآوری می‌کند: بسیاری از کارگران قالی‌باف به علت فشار و انقباض، دچار سندرم دردناک عضله‌های اطراف مهره‌ها می‌شوند و نمی‌توانند در محل‌های کار خود حضور یابند.‏

در قالی‌بافان به علت حرکت‌های تکراری، بافت 30 تا 40 گره در هر دقیقه، خم شدن و کشش مچ، هنگام استفاده از چاقو، بریدن گره‌ها و پود‌ها، انحراف به سمت استخوان‌های زند زیرین و زبرین به هنگام شانه‌زنی با شانه سنگین دو کیلوگرمی، علایم سندرم «تونل رادیال» در بخش فوقانی آرنج قالی‌باف را به وجود می‌آورد که در بین آنان بسیار دیده می‌شود.‏

دکتر تجدد در مورد بیماری‌های مفصل زانو هم می‌گوید: به علت نبود امکان درازکردن پاها به هنگام قالی‌بافی در کارگا ه‌های غیربهداشتی، عوارض گوناگونی مانند ژنووالگوس یا تغییر شکل و کج شدن زانو‌ها، تورم و درد در مفصل زانو، جمع شدن آب در زانو و جمع شدن خون در زانو به وجود می‌آید. یکی دیگر از عوارض شایع این است که چون کارگران قالی‌باف مانند کارگران نصب‌کننده کاشی و موزاییک و سنگ، بر روی زانو‌ها می‌نشینند و کار می‌کنند، به علت میکروتروماتیسم‌های مکرر دچار درد، تورم و بورسیت‌های تکرار شده (التهاب کیسه زلالی )در مفصل زانو می‌شوند.

این پزشک در مورد بیماری‌های گوش می‌افزاید: انسداد مجرای گوش به علت تجمع ذرات گرد وغبار و همچنین شیوع بیماری‌های حلق، حنجره و سینوس‌ها، شایع‌ترین بیماری کارگران قالی‌باف است. در مکان‌ها و مراکز قالی‌بافی بیماری‌ها و عوارض مربوط به گوش، حلق، بینی و سینوس‌ها کم و بیش دیده می‌شود و شدت شیوع و تنوع آنها بستگی به شرایط محیط دارد.‏

او در مورد بیماری‌های چشم هم یادآوری می‌کند: بیشتر کارگاه‌های قالی‌بافی بخصوص در روستا‌ها،در مکان‌های تنگ و تاریک و کم نور قرار دارند.عده‌ای از کارگران با آغاز کار و عده‌ای دیگر بعد از مدتی از خستگی و ناتوانی چشم‌هایشان شکایت دارند. چون بعضی از علل خستگی چشم، نامناسب بودن نور و روشنایی و عدم انطباق وضع کار با کیفیت روشنایی، مدت کار و ساعت شروع و خاتمه آن به شمار می‌روند.

بعضی از کارگران قبل از آغاز کار قالی‌بافی، عوارض چشمی از قبیل نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم داشتند. ولی به هیچ‌گاه معاینه نشده بودند. بدین ترتیب وقتی مشغول کار می‌شدند، با وجود شرایط نامناسب کارگاه، خستگی و اختلال دید چشم‌هایشان دوچندان می‌شد و در نتیجه کار را برایشان سخت و مشکل می‌کرد.‏

دکتر تجدد با بیان این مطلب که عوارض قرنیه‌ای در میان کارگران قالی باف بیشتر دیده می‌شود، می‌گوید: در این بیماری مژه‌ها مدام با ملتحمه چشم اصطکاک دارند و در نتیجه زخم‌هایی در بخش‌های پایینی قرنیه به وجود می‌آید.عارضه دیگر وارد شدن اجسام خارجی مانند قطعه‌های الیاف قالی و رنگ و موارد دیگر در چشم است که در آن باقی می‌مانند. متأسفانه برخی از کارگران رنج و سختی آن را تحمل می‌کنند، اما هیچ مراجعه‌ای برای درمان خود ندارند.‏

بیتا مهدوی

منبع: روزنامه اطلاعات

• < قبلی
• بعدی >