ایران‌بوم

بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد حدود 20 درصد از جمعیت دنیا به بیماری میگرن مبتلا هستند و این در حالی است که 10 درصد از جمعیت کشورمان دچار سردرد‌های میگرنی می‌شوند و نیمی از جمعیت کشور هم سردرد دارند و متاسفانه آمار سردرد‌های میگرنی درکشور، در حال افزایش است.

کارشناسان معتقدند،آلودگی هوا، بی‌خوابی، گرسنگی، اختلال در نظم و عادت‌های زندگی روزانه، مشغله‌های روحی، سروصداهای زیاد و استعمال بعضی از مواد بودار و خوشبوکننده، از عوامل موثر در بروز «سردرد» هستند و علاوه بر مواد خوشبوکننده، گاهی مواد بدبو و همچنین بعضی از غذاها در برخی از افراد، باعث تحریک یا تشدید سردرد می‌شود.

آنان همچنین می‌گویند، میگرن درمان قطعی ندارد و کنترل این بیماری بیشتر از طریق پیشگیری‌ از تعداد حملات سردرد با مصرف برخی داروها است، به نحوی که بیمار بتواند از یک زندگی طبیعی برخوردار باشد.

میگرن، بیماری فصل گرما

دکتر داود آذررنگی ـ متخصص مغز و اعصاب در مصاحبه با خبر گزاری ایسنا اظهار داشته است: میزان شیوع میگرن در فصل گرما بیشتر است، به طوری که به ازای هر 9 درجه سانتی گراد گرمتر شدن هوا، موارد میگرن 8 درصد افزایش می‌یابد.

وی با بیان این مطلب که کاهش آب بدن به عنوان یکی از عوامل تشدید کننده سردرد در تابستان است، می‌گوید: کاهش آب بدن در تابستان به علت تعریق فراوان است و به همین دلیل باید روزانه آب به صورت اندک اندک و بلافاصله آشامیده شود.

این متخصص مغز و اعصاب چند عامل را باعث تشدید سردرد در فصل تابستان و افزایش حملات میگرنی می‌داند و یاد آوری می‌کند: گرما به عنوان یکی از این عوامل، باعث گشاد شدن عروق و فشار به اعصاب مجاور آن می‌شود که در نتیجه سر درد را به همراه دارد. مکانیزم دیگر تشدید کننده سردرد، کاهش آب بدن به علت تعریق فراوان در تابستان است.

وی می‌گوید: تابش نور آفتاب از دیگر عوامل ایجاد کننده سردرد در تابستان است که اغلب به علت نزدیکی خورشید به کره زمین در فصل تابستان، شدت می‌گیرد و بر اثر آن، افراد دچار سردرد می‌شوند. به همین دلیل مسافرت‌هایی که اغلب در فصل تابستان اتفاق می‌افتد نیز می‌تواند عامل ایجاد سردرد شود.

دکتر آذررنگی با بیان این مطلب که کاهش آب بدن بر اثر گرما، عامل مهمی ‌است که می‌تواند باعث سردرد شود، می‌افزاید: برای پیشگیری از کم آبی بدن باید روزانه به صورت مرتب و با فاصله و جرعه جرعه آب مصرف شود، زیرا آشامیدن یک باره آب به مقدار زیاد برای رفع تشنگی درست نیست.

ضرر نوشیدنی‌های گازدار

دکتر‌آذررنگی با تاکید بر اینکه در فصل تابستان باید از ورزش‌های سنگین پرهیز کرد، یاد آوری می‌کند: ورزش‌های سنگین باعث کاهش زیاد آب بدن می‌شود که یکی از عوامل سردرد در فصل تابستان است. بنابراین می‌توان ورزش‌های تابستانی مانند شنا و یا تنیس را جایگزین کرد، اما در صورت الزامی بودن ورزش‌های سنگین در زیر آفتاب، این افراد باید آب به همراه خود داشته باشند تا با فاصله و جرعه جرعه از آن بنوشند.

این متخصص مغز و اعصاب می‌گوید: مایعات دیگری نیز می‌توانند جایگزین آب شوند، اما نوشیدنی‌های گازدار برای میگرن ضرر دارند و در فصل گرما نباید از این نوع نوشیدنی‌ها مصرف کرد. بهتر است از مایعات سنتی مانند دوغ، خاک شیر و مخلوط آب و آبلیموی تازه که بی ضرر است، برای رفع کم آبی بدن استفاده کرد. اما مایعات شیرین برای میگرن مناسب نیست و به طور کلی بهترین مایعات، همان آب است که می‌تواند کاهش آب بدن در فصل گرما را جبران کند.

وی با بیان اینکه تابش نور آفتاب تشدید کننده سردرد است می‌افزاید: نور آفتاب باعث تشدید میگرن می‌شود. اغلب بیماران مبتلا به میگرن به هنگام سردرد تمایل به استراحت در محل تاریک دارند و از این رو برای پرهیز از تشدید میگرن و سردرد در برابر نور آفتاب، افراد باید از عینک‌های آفتابی، کلاه‌های حصیری و یا کلاه‌هایی که نقاب بزرگی دارند، استفاده کنند. همچنین پوشیدن لباس‌های روشن بسیار بهتر از رنگ‌های تیره است، زیرا میزان حرارت به بدن را کاهش می‌دهد.

دکتر آذر رنگی در خصوص عواملی که در مسافرت‌ها باعث تشدید میگرن می‌شود، یاد آوری می‌کند: اختلال خواب، کم خوابی، افزایش استرس، خستگی بیش از حد، نحوه غذا خوردن و نوع خوراک در بروز میگرن در گرما و مسافرت‌ها تاثیر گذار است. بنابراین بیماران مبتلا به میگرن باید برای مسافرت‌هایشان برنامه‌ریزی کنند، دارو‌های خود را فراموش نکنند، از ورزش سنگین بپرهیزند، از کلاه استفاده کنند و استرس و کم خوابی نداشته باشند.

وی همچنین می‌گوید: به افراد ممکن است در مسافرت‌هایشان از غذاهای آماده مصرف کنند که می‌تواند میگرن را تشدید کند زیراغذاهای مانده و یا از قبل تهیه شده دارای ماده ای به نام «تیرامین» است که منجر به تشدید میگرن می‌شود و به طور کلی خوردن غذاهای آماده برای میگرن مضر است.

پیشگیری از میگرن با ورزش‌های آرامش بخش

این متخصص مغز و اعصاب با بیان این مطلب که آموزش آرمیدگی و حرکات آرامش بخش یکی از روش‌های مهم پیشگیری از میگرن در تمامی فصل‌ها است می‌افزاید: ورزش‌هایی مانند یوگا و یا روش‌های بیوفیدبک، برای پیشگیری از ابتلا به میگرن مفیدند. در روش بیوفیدبک، بیماران طی جلساتی روش‌های پیشگیری از میگرن و جلوگیری از انقباض عضلات گردن و سر را که منجر به بروز سردرد‌های کششی و میگرنی می‌شود، آموزش می‌بینند. همچنین در این روش آموزش‌های پیشگیری از استرس به افراد داده می‌شود تا به هنگام مسافرت‌ها، آرمیدگی و آرامش خود را حفظ کنند و بتوانند دقیق‌تر فکر و برنامه‌ریزی کنند.

میگرن و علایم آن

دکتر محسن پاک طینت ـ روانپزشک در مورد علائم بیماری میگرن به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: سردرد علامت مشترک بین بیماری‌های مختلف است که می‌تواند بر اثر میگرن، ناراحتی‌های عصبی، مشکلات چشمی و مغزی بروز کند.

وی با بیان این مطلب که سردردهای میگرنی خیلی مواقع با سردردهای کششی اشتباه گرفته می‌شود، اظهار می‌دارد: سردردهای ناگهانی یک‌طرفه و عودکننده، علامت مشخص میگرن است که اغلب با علائمی مانند حالات تهوع، استفراغ، ناراحتی‌های گوارشی، کاهش بینایی، ترس از نور، احساس خستگی، گرفتگی عضلات و درد چشم همراه است.

این استاد یار دانشگاه علوم پزشکی ایران یاد آوری می‌کند: گشاد شدن عروق مغز یکی از دلایل ایجاد عارضه دردناک به نام میگرن است که با هر فعالیتی تشدید می‌شود و این در حالی است که اغلب سردردها در سنین بلوغ آغاز می‌شود و در بالای 50 سالگی از بین می‌رود.

وی با بیان این مطلب که سردردهای میگرنی در خانم‌ها بیشتراست و دلیل آن هم احتمالا به مسائل هورمون زنانگی به ویژه استروژن بازمی‌گردد، می‌گوید: استرس، کم‌خوابی، فشارهای روحی، اشتغال فکری و کاری زیاد، خستگی‌های فکری و جسمی و مصرف برخی غذاهای محرک، می‌تواند سبب شروع سردردها یا تشدید آنها شود، بر رسی‌ها هم نشان داده است که سردردهای میگرنی در افرادی که شخصیت کمال‌گرا و کمال‌طلب دارند و دقت زیادی در انجام هر کاری به خرج می‌دهند، به سرعت دچار استرس می‌شوند، در کارها عجول هستند یا خودخوری دارند و تمامی مسائل را در خود می‌ریزند و قادر به بروز دادن آنها نیستند، بیشتر دیده می‌شود.

پیشگیری از میگرن

پاک طینت در مورد پیشگیری از ابتلا به بیماری میگرن می‌گوید: حفظ آرامش، داشتن خواب کافی، استراحت و کار به شکل برنامه‌ریزی شده، سخت نگرفتن مسائل، نداشتن نگاه منفی به مشکلات زندگی، دید مثبت به خود و محیط اطراف، خودداری از کمال‌گرایی و عجله نکردن در انجام کارها، می‌تواند به پیشگیری از بروز سردردها کمک کند. از سوی دیگر برخی درمان‌های دارویی در کنار این توصیه‌ها سبب کاهش این نوع سردردها و پیشگیری از عود آنها می‌شود. رعایت این مسائل به ویژه در مورد خانم‌ها و در سیکل‌های خاص مانند دوره پریود که تشدید سردردهای میگرنی را به همراه دارد، توصیه می‌شود.

وی یاد آوری می‌کند: سردردهای عصبی که بسیار شایع است، در خانم‌ها بیشتر ظهور می‌کنند. اما به جای اینکه مانند میگرن یک‌طرفه باشند، کل سر را درگیر می‌کنند و مانند این است که کمربندی را دور سر پیچیده باشند و آن را فشار دهند. این سردردها با حالت تهوع همراه نیست و دلیل آن اضطراب، افسردگی و عصبانیت است و با افزایش آن‌ها، سردردها هم تشدید می‌شود و منگی، خستگی فکری و جسمی را به همراه می‌آورد.

درمان گیاهی میگرن

دکتر فریبرز لاچینی ـ‌متخصص طب گیاهی هم در مورد مداوای میگرن به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: میگرن، داروی شیمیایی یا گیاهی درمان‌کننده ندارد و آنچه در حال حاضر برای آن استفاده می‌شود، مُسکن است. به این دلیل که هنوز علت اصلی میگرن مشخص نشده است.

وی با بیان این مطلب که 25 تا 45 سالگی، سن شدت گرفتن سردردهای میگرنی است، می‌افزاید: قبل از 25 سالگی میزان ابتلا به میگرن کم است و بعد از 45 سالگی نیز دردهای میگرنی تخفیف پیدا می‌کنند و یا از بین می‌روند، سردردهای میگرنی با سردردهای معمولی متفاوت‌اند و به همین دلیل داروهای مُسکن معمولی نمی‌توانند بر کاهش درد آنها تاثیر چندانی بگذارند.

این متخصص طب گیاهی با بیان این مطلب که گیاهان ضددرد، نمی‌توانند روی سردردهای میگرنی تاثیر بگذارند، یاد آوری می‌کند: گیاه نعناع، ضدسردرد و ضددرد است، ولی محصولاتی که از گیاه نعناع به دست می‌آیند. روی سردردهای میگرنی تاثیری ندارند.از میان گیاهانی که تاثیر نسبتا خوبی روی میگرن دارند، «علف چای» است. این گیاه به نام «هوفاریقون» یا «گل هزار چشم» هم شناخته می‌شود و قدمت مصرف آن به بیش از 2 هزار سال قبل می‌رسد و اکثر دانشمندان دنیا از جمله ابن‌سینا و رازی مصرف این گیاه را توصیه می‌کرده‌اند.

وی می‌گوید: در سال‌های اخیر براساس بررسی‌های صورت گرفته، معلوم شده است که «علف چای» برای درمان میگرن هم مفید است و گرچه درمان‌کننده نیست. اما به عنوان مسکن، داروی خوبی برای مبتلایان محسوب می‌شود. این گیاه به شکل دارویی نزدیک به 15 سال است که در ایران تولید می‌شود و به نام‌ «هایپیران» شناخته می‌شود. در صورتی که از این قطره درست استفاده شود، تا 90 درصد می‌تواند تسکین‌دهنده حملات میگرنی باشد و یکی از موفق‌ترین داروهای گیاهی موجود است. البته در بیش از 50 درصد افراد این گیاه می‌تواند علائم سردرد را به صفر برساند و در درصد کمتری شدت سردردها را کاهش دهد.

دکتر لاچینی با اشاره به این مطلب که داروهای شیمیایی عوارضی برای بیمار دارند، می‌افزاید: «هایپیران» هیچ‌گونه عوارض داروهای شیمیایی را ندارد، ولی به سرعت داروهای شیمیایی عمل نمی‌کند و با کمی گذشت زمان موفقیت داروهای شیمیایی را دارد. این دارو را در هر سن و سالی می‌توان مصرف کرد و استفاده طولانی‌مدت آن، بدون عارضه است.

توصیه‌هایی به بیماران

پزشکان برای کاهش حملات میگرنی و سردردهای جانکاه آن، توصیه‌هایی به شرح زیر دارند:

* حذف یک وعده غذایی: متاسفانه بیشتر افراد عادت دارند برای انجام دادن کارهای روزانه خود، نظم وعده‌های غذایی‌شان را فراموش کنند یا حتی برخی از وعده‌های اصلی و میان‌وعده‌هایشان را حذف کنند.

این کار برای بیماران مبتلا به میگرن، نوعی محرک برای شروع سردردهای آزاردهنده‌شان است. متخصصان می‌گویند هر عاملی که باعث برهم خوردن نظم طبیعی و ساعت بیولوژیک بدن شود، می‌تواند محرکی جدی برای تشدید یا شروع سردردهای میگرنی باشد. نوع غذا هم در تشدید و تخفیف سردردهای میگرنی سهیم است. آنها به بیماران مبتلا به میگرن پیشنهاد می‌کنند که حتما یک وعده غذای پروتئینی مانند تخم‌مرغ آبپز یا حدود 35 گرم از یک نوع گوشت بخارپز را در صبحانه خود جای دهند. ضمن اینکه بیماران میگرنی نباید از مصرف مواد قندی کافی در طول روز غافل شوند.

* افراط در مصرف خوراکی‌های تیرامین‌دار و نیتریت‌دار: بهتر است افراد مبتلا به سردردهای میگرنی، در دوره‌هایی که درد را پشت سر می‌گذارند، دور مصرف خوراکی‌های حاوی تیرامین‌دار و نیتریت‌دار را خط بکشند و در تمامی طول سال هم مصرف این خوراکی‌ها را در برنامه غذایی‌شان محدود کنند.

تیرامین، نوعی اسیدآمینه است که با کاهش سطح سروتونین مغز و تاثیر بر اتساع عروق خونی، باعث شروع یا تشدید سردردهای میگرنی می‌شود.

بادمجان، سیب‌زمینی، سوسیس، ‌گوشت‌های دودی، اسفناج، انواع پنیر، ماءالشعیر، شکلات، غذاهای سرخ‌کردنی، موز، آلو و گوجه‌فرنگی حاوی تیرامین هستند. ضمن اینکه سویا و سس‌های حاوی سویا هم تیرامین زیادی دارند و مصرفشان به بیماران مبتلا به میگرن در طول دوران بیماری‌شان، توصیه نمی‌شود.

* کم نوشیدن آب در طول روز: کم‌آب شدن بدن یکی از مهم‌ترین دلایل شروع و تشدید سردردهای میگرنی است. زمانی که آب بدن کاهش می‌یابد، فعالیت‌های مغزی هم با اختلالاتی مواجه می‌شود که این اختلال‌ها می‌تواند زمینه شروع سردرد در بیماران مبتلا به میگرن را فراهم کند. با این حساب، نوشیدن روزی 8-6 لیوان آب به بیماران مبتلا به میگرن توصیه می‌شود. البته ابتلا به سردردهای میگرنی باعث می‌شود خیلی از افراد، اشتهای خود را به غذا یا آب خوردن از دست بدهند و با این کار، باعث بدتر شدن بیماری‌شان شوند. به همین دلیل به چنین بیمارانی توصیه می‌شود که مصرف دمنوش‌های گیاهی را تجربه کنند.

نوشیدن یک دمنوش گرم مانند دمنوش گل گاوزبان، چای سبز رقیق، نعناع، آویشن یا جین‌سینگ می‌تواند تاحد قابل‌قبولی باعث تخفیف علایم سردردهای میگرنی شود. اگر سردرد شما با خوردن عسل یا شیره خرما تشدید نمی‌شود و به این خوراکی‌ها حساسیت ندارید، توصیه می‌شود که دمنوش خود را با این مواد مغذی، کمی شیرین کنید. زیرا این کار از اُفت قند خون و تشدید سردرد پیشگیری می‌کند.

* اختلال در نظم خواب و خوراک: نکته مهم در مورد پیشگیری از ابتلا به سردردهای میگرنی، داشتن نظم کافی در زمان خواب و خوراک است. یعنی توصیه می‌شود که حد اعتدال در خواب و خوراک بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی، بیشتر رعایت شود. پرهیز از مصرف غذاهای محرک از جمله غذاهای چرب، پرحجم، کاکائو، چای پررنگ، قهوه،‌ نسکافه، سرکه، انواع ادویه‌های تند، سیر و پیاز خام و مواد غذایی حاوی افزودنی هم باید مورد توجه بیماران مبتلا به میگرن قرار بگیرد. ضمن اینکه این بیماران باید از مواجهه مستقیم با جریان هوای سرد (باد کولر) و نور آفتاب هم پرهیز کنند.از طرف دیگر، مصرف کافی مایعات به‌خصوص آب، حرکت‌های گردن و شانه، تمرین شل کردن عضلات سر و گردن، تصحیح وضعیت نشستن بر روی صندلی، اصلاح نحوه خوابیدن، استفاده از بالش‌های مناسب و اصلاح عادت‌های غذایی هم در کنترل سردرد بسیار مفید است. همچنین ابتلا به یبوست و ناراحتی‌های گوارشی ممکن است باعث تشدید سردرد شود که در این صورت، درمان آنها به بهبود سردرد کمک خواهد کرد.