کتاب
انتشار کتاب «آخوند خراسانی در جنبش مشروطیت»
- كتاب
- نمایش از دوشنبه, 07 مرداد 1392 22:20
- بازدید: 5354
محمود فاضلی
آخونـد خراسـانی در جنبش مشـروطیت
دكتر سیدمحمد اصغری
انتشارات : اطلاعات
چاپ اول : 1392
قیمت: 14 هزار تومان
این كتاب 447 صفحه‌ای پژوهشی تاریخی، فقهی و اجتماعی، در عرصه علوم و معارف حوزوی ـ دانشگاهی است، كه به قلم: دكتر سیدمحمد اصغری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نگاشته شده و با همت انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده است. نهضت مشروطه‌خواهی، نخستین رویارویی مستقیم فرهنگ سنتی اسلامی ایرانی با دنیای غرب در ایران بود. در تمام تلاش‌های سابق چون «قیام تنباکو» و دیگر کوشش‌هایی که در جهت نوسازی و هماهنگی با تحولات عصر جدید صورت گرفت، برخوردها، چندان با ارزش‌های جا افتاده سنتی درگیر و رویاروی نمی‌شد. نه در نزاع‌های «اصولی و اخباری» نه در اصلاحات نخست وزیران تجدد خواه مانند امیرکبیر و سپهسالار، و نه در جریان‌هایی مانند «شیخیه» و یا فتنه باب و... در هیچ کدام معارضه به صورتی نبود که در نبرد «سنت و تجدد» در خیزش مشروطیت چهره نمود. برخوردهای گذشته، تلاش‌های تک افتاده‌ای بود که بردشان فراتر از نخبگان و عناصر معدود نبود.
اما خیزش مشروطیت، قیامی فراگیر و به لحاظ ماهیت در تاریخ ایران بی‌سابقه بود. روزگار با تحولات عظیمی همراه بود جهان تغییر یافته بود. امواج مردم با مفاهیمی چون «حق»، «حریت»، «قانون»، «حقوق ملت» و «آزادی» آشنا شده و دیگر سلطان را سایه خدا در زمین نمی دانستند.
بی شک انقلاب مشروطه آثار و ثمرات بسیاری داشت که در متن کتب به برخی از آنها اشاره شده است. شاید عمده‌ترین آن «خویش باوری» مردم و اعتماد به نفسی بود که در «ملت» پدید آمد، هرچند هزینه‌های سنگین و گرانی همراه آورد و «قهرمانان» بزرگی را قربانی خود کرد. حضور فعال مراجع شیعه خصوصا حضرت «آخوند خراسانی» و رهبری ایشان در انقلاب مشروطه، به خوبی درهم تنیدگی «تشیع» با روح «فرهنگ ایرانی» را به نمایش گذاشت.
بخش اوّل كتاب كه در پنج فصل صورت‌بندی شده به ترتیب از: تأثیر تحوّلات فكری و سیاسی و اجتماعی در رویكردهای آخوند خراسانی، تحصیلات، اساتید، شاگردان و نوشته‌های ایشان، از آخوند در آئینه فتواها، مراسلات و نامه‌ها، از زعامت سیاسی فقیهان، و نهایتا از حضور بی‌بدیل مراجع طراز نخست شیعه و سایر علما در جنبش مشروطه خواهی و همراهان و شاگردان ایشان در جنبش مشروطیت سخن می‌گوید.
در بخش دوّم، آثار و نقش فقیه وارسته، «حاج شیخ باقر بهاری» شاگرد پرتلاش و یار و همراه نستوه آخوند در جنبش مشروطیت به بررسی گرفته می‌شود. در این فصل به تولد و رشد و تحصیلات و نقش حاج شیخ در جنبش مشروطه می‌پردازد. در همین فصل، چهره، اخلاق و ویژگی‌های علمی و سیاسی و اجتماعی ایشان به بررسی گرفته می‌شود.
فصل دوم همین بخش، به سیری در رساله «ایضاح الخطاء» اختصاص دارد. رساله‌ای كه یكی از شصت و پنج مجلّد، از تألیفات «حاج شیخ» است و در دفاع از قیام مشروطه به رشته تحریر در آمده است. در این فصل، چگونگی تدوین رساله، ماهیت تقیه، مقوله «بدعت و سنت» و نهایتا موضوع جهاد و شهادت مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
بخش سوم، به مقوله عدالت می‌پردازد كه پیوستگی وثیقی با جنبش مشروطه‌گری دارد. در فصل نخست از: «مفهوم، مبانی و شاخص‌های عدالت اجتماعی» سخن می‌رود. فصل دوم: «عدالت، امنیت و امنیت قضائی» را به بررسی می‌گیرد، و در فصل سوم از «عدالت و تعریف ویژه آن در نگرش فقهی»، و چرائی این تعریف ویژه سخن به میان آمده است.
منبع: تارنمای دایرة المعارف بزرگ اسلامی
