ایران‌بوم

این یادداشت را که در فصل نامه ی کوه 70 چاپ شده است، با استفاده از مطلبی از مرتضی دزفولی (چاپ شده در گاهنامه ی شماره ی یک انجمن کوه نوردان ایران، آذر 1379) تنظیم کرده ام.

از ابتدای پا گرفتن کوهنوردی نوین در ایران، یکی از آرزوهای کوه نوردان، تشکیل یک سازمان سراسری بوده که به نوعی نماینده ی بخش غیردولتی کوهنوردی باشد. در زیر، به مهم ترین این فعالیت ها اشاره می شود.

نخستین تلاش در این زمینه، به سال 1329 بر می گردد (دو یا سه سال پس از تشکیل فدراسیون کوهنوردی از سوی دولت). منوچهر خلعتبری، اکبر بشردوست، منوچهر جهانبگلو، سید مهدی صدقی نژاد، عباس مژده بخش، ابراهیم فرح بخشیان، کارو، عاصمی، مهدیون، و پیش بین از کوه نوردان مطرح آن روز، تشکلی را به نام اتحادیه ی کوه نوردان ایران راه اندازی کردند. داود محمدی فر و محمدعلی ابراهیمی در کتاب تاریخ کوهنوردی ایران (انتشارات سبزان، 1382، صص 70 و 79) می نویسند که در مقابل فدراسیون کوهنوردی که «فقط روی کاغذ تشکیل شده و هیچ فعالیتی انجام نمی داد»، بسیاری از کوه نوردان در این اتحادیه حضور و عضویت داشتند، و در محل "کافه ی مرکزی" در خیابان استانبول، پاساژ مرکزی «امور سازمان های کوهنوردی را حل و فصل می کردند». اوایل، آنان در کار خود موفق بودند و روزنامه ای هم منتشر می کردند ولی بعدا از هم جدا شدند تا این که پس از کودتای سال 1332 این تشکیلات از بین رفت. در آن سال ها، کشتی گیران و فوتبالیست ها نیز چنین اتحادیه هایی درست کرده بودند.

در سال 1336 سازمان های کوهنوردی، بار دیگر به فکر همکاری می افتند؛ باشگاه ها و سازمان های دماوند، بوستان ورزش، تهران، تهران جوان، جاوید، تنسینگ_هیلاری، دارایی، فردوسی، پیکار، کیان، و کوه نوردان شهر ری، گرد هم می آیند و کانون کوه نوردان تهران را بنیان می گذارند. انتشار نشریه ای به نام "بولتن کوه نوردان" نتیجه ی این همکاری بود. با گذشت زمان، میان این سازمان ها اختلاف هایی پیدا شد و سرانجام کانون کوه نوردان تهران به شکل یک گروه کوهنوردی درآمد که تا سال 1360 فعالیت داشت. بهمن شهوندی، از این افراد به عنوان بنیان گذاران کانون کوه نوردان تهران نام می برد: حسین رضایی، فریدون قالیباف، محمد حسین خوان یغما، داود محمدی فر، و حاج کریمی.

در سال 1341 رییس فدراسیون کوهنوردی ایران، حسین رفعتی افشار (که از رییسان پرکار و محبوب فدراسیون بود) اجازه ی تاسیس کلوب کوهنوردی ایران را از شاه می گیرد. شاه، رییس بنیاد پهلوی را مامور در اختیار گذاردن محلی برای کلوب می کند. در این راستا، نشست های بسیاری هم برگزار شد، اما به نتیجه ای نرسید. برخی کوه نوردان معتقد اند که علت پا نگرفتن این کلوب و استقبال نکردن کوه نوردان از آن، تشریفاتی بودن و مطرح شدن آن «از بالا» بوده است.

در سال 1347 مسوولان فدراسیون کوهنوردی، کلوب خانه ی کوه نوردان را برای گرد هم آمدن کوه نوردان راه می اندازند. رییس و مسوولان این کلوب از همان مسوولان فدراسیون هستند و شاید به همین علت، این تشکل هم مورد قبول عموم کوه نوردان قرار نمی گیرد و دوامی نمی یابد.

در سال 1350 با دعوت عام از کوه نوردان، انجمن مرکزی کوه نوردان شکل می گیرد. گفته می شود که در این دعوت، به ویژه "اتاق کوه" های دانشگاه ها مورد نظر قرار گرفته بودند. این انجمن حدود دو سال فعالیت داشت و انتشار ترجمه ی فارسی کتاب نانگاپاربات (1351) از یادگارهای آن است.

در نخستین هفته های پس از انقلاب، در سال 1357 نمایندگان سازمان های کوهنوردی تهران در خانه ی یکی از پیش کسوتان کوهنوردی گرد آمدند و قرار تشکیل شورای کوه نوردان تهران را گذاشتند. در روز 21 اسفند 57 بیش از هزار نفر در سالن بدمینتون ورزشگاه امجدیه حضور یافتند و با صدور بیانیه ای، برنامه ی کاری شورا را اعلام کردند. در این بیانیه، «پاک سازی فدراسیون، تشکیل شورای مدیریت موقت، تنظیم پیش نویس اساسنامه، نظرخواهی از کلیه ی کوه نوردان و پیش کسوتان، تشگیل گروه امداد، اجرای برنامه های کوهنوردی دسته جمعی، انتشار بولتن، تشکیل شرکت تعاونی، آموزش فنی، رسیدگی به مسایل "بنیاد هیمالیا" و...» به عنوان هدف های شورا اعلام شده بود. در 28 فروردین 1358 نمایندگان بیست و هشت گروه کوهنوردی تهران در یک نشست، هیاتی هفت نفره شامل سه نفر از دانشگاه ها و مدرسه های عالی، سه نفر از سازمان های کوهنوردی و هیات کوهنوردی تهران، و یک نفر از میان پیش کسوتان را به عنوان هیات تدوین اساسنامه تعیین کردند. شورا، اداره ی پناهگاه های شیرپلا و پلنگ چال را در دست می گیرد و حتی تصمیم به تهیه ی پیش نویس اساسنامه ی فدراسیون کوهنوردی می گیرد.

شورای کوه نوردان تهران، در میان سازمان های سراسری که تا آن زمان شکل گرفتند، تنها سازمانی است که از آن اساسنامه ای برجا مانده است. آن شورا توانست در زمستان های 58 و 59 گروه های امدادگر را در کوه های شمال شهر مستقر کند؛ چند برنامه های کوهنوردی مشترک و دو اردوی کوهنوردی- آموزشی کشوری، یکی در اخلمد خراسان و دیگری در علم کوه (مرداد 1360) برگزار کند؛ و در اجرای چند برنامه ی فنی مانند نخستین صعود دیواره ی یخی دره ی یخار (دماوند) نقش موثر ایفا کند. همچنین چندین شماره "بولتن" تک برگی، پنج شماره نشریه، و یک کتابچه با عنوان امداد در کوهستان از آن باقی مانده است. این شورا، تا اوایل پاییز 1360 فعالیت داشت. در همان بازه ی زمانی 60- 1358 شوراهای مشابهی در چند شهر دیگر (از جمله همدان) هم تاسیس شده بود.

در آذر ماه 1378 انجمن کوه نوردان ایران پا گرفت که برای آشنایی با آن می توانید به بخش "اخبار انجمن کوه نوردان ایران" در فصل نامه ی کوه (و اینجا) نگاه کنید

در سه- چهار سال گذشته، سازمان های مردم نهاد (غیردولتی) دیگری هم در ارتباط با کوهنوردی شکل گرفته است که کم و بیش در سطح ملی فعالیت می کنند. از آن میان می توان انجمن غارنوردان و غارشناسان ایران، انجمن پزشکی کوهستان ایران، و انجمن دوستداران دماوندکوه را نام برد؛ اطلاعات درباره ی این سازمان های پرکار را می توانید در تارنماهای آن ها بیابید. از تابستان سال جاری (1391) نیز نمایندگان چند باشگاه کوهنوردی نشست هایی برگزار کرده اند تا اقدام به تاسیس "اتحادیه ی باشگاه های کوهنوردی" کنند.

پایان