یادمان

محوطه دوره اشکانی زیر کشت و کانال آب!

سال‌ها است که محوطه باستانی "جوبجی" با آثاری از دوره ایلامی تا اشکانی به حال خود رها شده و با مشکلات عدیده‌ای از کشت و زرع بر روی عرصه تا جاده‌کشی و حفاری‌های غیر مجاز دست و پنجه نرم می‌کند.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، سال پیش دقیقا در همین ایام بود که آرمان شیشه‌گر، باستان‌شناس محوطه تاریخی "جوبجی" برای ادامه فعالیت‌های باستان‌شناسی به منطقه جوبجی شهرستان رامهرمز رفت و جلوی کانال آبی که قرار است از دلِ این محوطه مهم باستانی رد شود، دست به گمانه‌زنی زد؛ اما حالا و پس از یک سال همان‌جا گندم کاشته شده و مورد کشت و زرع قرار می‌گیرد.

کاوش‌های هیئت باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر آرمان شیشه‌گر در منطقه جوبَجی رامهرمز در استان خوزستان در سال ۸۶ منجر به کشف آرامگاهی شد که در آن دو تابوت متعلق به دو زن ایلامی از نزدیکان پادشاه ایلامی نو یعنی «فرزند این دد» وجود داشت که همراه آنها برخی اسباب و زیورآلات دفن شده بود.

«شیشه‌گر» در آن زمان توضیح داده بود که تپه جوبجی دارای آثاری از دوره اشکانی است که لایه اشکانی آن دچار آسیب فراوانی شده، اما لایه عیلامی که آرامگاهِ یافت شده در سال ۱۳۸۶ در آن قرار دارد، در بستر طبیعی رودخانه بوده و آسیب کمتری متوجه آن شده است.

او در سال ۸۸ برای عملیات گمانه‌زنی به منظور تعیین حریم محوطه باستانی جوبجی شهرستان رامهرمز راهی استان خوزستان شد.

این باستان‌شناس اوایل سال گذشته در گفت‌وگو با رسانه‌ها درباره وضعیت تعیین حریم جوبجی و نتیجه‌ی تلاش‌هایش گفته بود: «من تعیین حریم کردم و نقشه و عکس و... را نیز در پرونده‌ای تکمیل شده ارائه کردم، اما این که حریم تصویب شده یا نه؟ شنیده‌ها حاکی از آن است که در سازمان مرکزی میراث فرهنگی این اتفاق نیفتاده است، به عبارتی این حریم فقط در استان خوزستان مصوب شده است.»

او درباره جوبجی و وضعیت حفاظت از آن با تأسف بیان کرد: «هرچند برنامه تعیین عرصه و حریم انجام شد، اما تصویب و ابلاغ نشدن آن عملاً به معنای تهدید عرصه باستانی محوطه است. در این سال‌ها نه تنها تپه جوبجی، بلکه سایر مناطق مثل شوش و جندی شاپور در استان خوزستان نیز در وضعیت نامناسبی قرار داشتند.»

وی در ادامه به طرح پرسش‌هایی پرداخت که خودش تلاش می‌کرد برای آن‌ها جوابی داشته باشد و افزود: «برای چه تعیین حریم می‌کنیم؟ قطعاً برای حراست و حفاظت. چرا پرونده در تهران خاک می‌خورد؟ کسی نمی‌داند. وقتی جایی کاوش می‌شود، حفاظت آن را استان مذکور باید به عهده بگیرد مخصوصاً اگر تبدیل به پایگاه هم شده باشد، من که تا به حال نشنیدم و ندیدم کسی از این تپه حفاظت ‌کند. از طرفی وقتی پایگاه تشکیل می‌شود، حداقل وقتی منِ باستان‌شناس نامه می‌زنم که اینجا جاده کشیده شده و کامیون از آن رد می‌شود، یک نفر باید جوابگو باشد؟! وقتی اداره باستان‌شناسی نامه می‌زند که حداقل این منطقه برای حراست آثار فنس‌کشی شود، پایگاه باید به این موضوع پاسخی می‌داد. متأسفانه در چند سال اخیر ما هیچ پاسخی از خوزستان نشنیدیم.»

به گزارش ایسنا، کشت و زرع روی عرصه پیشنهادی و عدم ابلاغ تعیین عرصه و حریم از سال 88 تا کنون تنها مشکلات جوبجی نیستند. از روی این عرصه به دلیل احداث جاده از وسایط نقلیه سنگین تا موتورسیکلت رد می‌شود.

در بهمن ۱۳۸۳ استعلامی برای تأسیس یک واحد سنگ‌شکن به نام «کایدنژاد»، در اراضی روستای جوبجی رامهرمز خارج از محدوده قانونی و حریم مصوب شهر رامهرمز به اداره صنایع و معادن استان خوزستان ارائه شد. اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان به ریاست وقتِ صادق محمدی در نامه‌ای درباره استعلام «سازمان صنایع و معادن استان خوزستان» اعلام کرده بود احداث معدن «از نظر این سازمان بلامانع مشروط است». در عین حال، محمدی با صدور حکم «بلامانع بودن»، بدون توجه به آثاری که در محوطه شناسایی شده بود، به نوشتن این جمله بسنده کرده بود که: «در صورت مشاهده و کشف هرگونه اموال فرهنگی در حین عملیات اجرایی، متقاضی مکلف به توقف کار و خبر دادن سریع موضوع به این سازمان است.»

با تأسیس معدن شن و ماسه، بخش‌های زیادی از عرصه محوطه طعمه‌ی تولید شن و ماسه شد و بنابر گزارش‌های میدانی و محلی، انبوهی از قطعات سالم و شکسته سفالی بی‌توجه به ارزش‌های میراثی و مطالعاتی آن به شن و ماسه تبدیل شد. مجموعه باستانی جوبجی پیش از صدور مجوز مذکور هم برای سالیانی در دهه 60 طعمه یک سنگ شکن دیگر به نام «سنگ شکن رایگانی (دامغانی)» شده و آسیب‌های بسیاری دیده بود.

از سویی در سال ۱۳۸۶ در یک برنامه لوله‌کشی بیل لودر منجر به کشف آرامگاهی عیلامی شد و مقدمه حضور پژوهشکده باستان‌شناسی در محل را فراهم کرد.

از سوی دیگر، کشفیات محوطه جوبجی باعث اهمیت بین‌المللی و جهانی این محوطه شد، اما پژوهش‌ها در این محوطه با رونق چندانی همراه نشد و به دلایل مختلف تداوم نیافت. برنامه تعیین عرصه و حریم نیز هرچند انجام شد، اما ظاهراً تصویب و ابلاغ نشده است. به همین دلیل از اواخر دولت دهم باردیگر اقداماتی آغاز شد که عملاً به معنای تهدید عرصه باستانی محوطه بود و پاسخ‌های اداره میراث فرهنگی این شهرستان نیز از قاطعیت لازم برخوردار نبود.

چندی پیش نیز گودال‌هایی پایین آرامگاه جوبجی حفر شده است. بالای آرامگاه هم که شخم زده شده است و ظروف سفالی از آن بیرون آمده است.

به گزارش ایسنا، قرار بود این محوطه از سال 89 به پایگاه تبدیل شود، اما اکنون نه پایگاهی وجود دارد و نه نیرویی و نه وضعیت اعتباری. زمانی تعدادی میز و کامپیوتر هم برای آن خریداری شد که با راه اندازی دفتر یونسکو دزفول این امکانات به آنجا ارسال شد.

کانال آب تهدید دیگری برای این عرصه محسوب می‌شود. این کانال آب از سد انحرافی اطراف رامهرز برای آبیاری زمین‌های کشاورزی پایین دست جدا شده و 100 متر از آن از دل عرصه جوبجی عبور می‌کند.

اصرار بسیار سازمان آب و برق، مبنی بر اینکه مردم محلی نیاز به آب شرب دارند باعث شد تا سازمان میراث‌فرهنگی با عبور یک کانال روگذر از محوطه جوبجی موافقت کند. از همین رو قرار شد هیاتی از باستان‌شناسان به سرپرستی آرمان شیشه‌گر به فعالیت‌های نجات‌بخشی بر اساس نقشه مورد تایید سازمان میراث‌فرهنگی در محوطه بپردازند.

اما در این مدت که باستان‌شناسان بر سر محوطه حضور داشتند هیچ نقشه‌ای از جانمایی پایه‌های کانال‌ آب در محوطه جوبجی به باستان‌شناسان ارائه نشد. به‌طوری‌که آرمان شیشه‌گر، سرپرست هیات باستان‌شناسی جوبجی، در گفت‌وگو با رسانه‌ها در اواخر سال 93 اعلام کرد، «اگر سازمان آب و برق خوزستان از دادن نقشه‌ خودداری کند، نه‌تنها فعالیت‌ باستان‌شناسان در این محوطه متوقف می‌شود که اجازه هیچگونه فعالیتی به سازمان آب و برق در این محوطه تاریخی داده نمی‌شود.»

به گزارش ایسنا، حالا هرچند تا حدودی با متوقف شدن عبور این کانال از خطرات احتمالی کاسته شده است، اما همچنان جوبجی با مشکلات ریز و درشت دست و پنجه نرم می‌کند.

• < قبلی
• بعدی >