زیست بوم
حقابه هامون اگر نرسد، تالاب زنده نمی‌شود
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 18 ارديبهشت 1391 10:38
- بازدید: 5661
برگرفته از روزنامه همشهری
اسدالله افلاکی
معاون طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست از اقداماتی نظیر احیای حوضه‌‌های‌آبی با حفر کانال و لایروبی سرشاخه‌های ورودی آب برای احیای هامون خبرداد.
وی اعلام کرد، 100میلیارد تومان اعتبار برای احیای تالاب‌ها اختصاص یافته که هامون در این میان اولویت دارد. همزمان با این گفته‌ها، مدیرکل محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان هم خبر از ایجاد هامون کوچک در اطراف کوه خواجه داده است اما کارشناسان معتقدند بدون رهاسازی حقابه از سوی افغان‌ها هیچ اقدامی برای احیای هامون نمی‌تواند مؤثر باشد.
دکتر اسماعیل کهرم، مدرس محیط‌زیست در باره هامون و چگونگی احیای آن به همشهری گفت: اشکال عمده هامون این است که ما نتوانسته‌ایم حقابه این تالاب را از افغان‌ها بگیریم ورایزنی‌های میان ایران و افغانستان در این زمینه هنوز نتیجه نداده است.
وی با اشاره به اینکه مسئله تأمین حقابه هامون و اختلاف با افغان‌ها پیشینه طولانی دارد و قبل از انقلاب هم یکی از مسائل مهم زیست‌محیطی بوده است، تصریح کرد: در رژیم سابق طی مذاکراتی مقرر شده بود افغان‌ها 26 متر مکعب آب در ثانیه برای هامون اختصاص دهند اما مانع این حقابه شدند. پس از انقلاب هم این مسئله ادامه داشت و در نتیجه در پی خشکسالی‌های متوالی، آب به یکی از مسائل اصلی تبدیل شد و افغان‌ها هم آب را روی هامون بستند.
کهرم افزود: خشک شدن هامون نه تنها زندگی هزاران هزار سیستانی را تحت‌الشعاع قرار داده که تبعات ناخوشایندی برای کشورهای همسایه هم داشته است اما آنچه مسلم است هم‌اکنون دریاچه (تالاب)هامون که مساحتی بالغ بر 240هزار هکتار دارد کاملا خشک شده؛ به‌طوری که با ماشین می‌توان به راحتی از سطح هامون عبور کرد. آنطور که این استاد دانشگاه می‌گوید، حاشیه‌نشینان هامون که تعداد آنها بالغ بر 250هزار نفر بوده هم‌اکنون ناگزیر به کوچ شده‌اند و معیشت این جماعت پرشمار به کلی دگرگون شده است.
کهرم یادآور شد: 6 سال پیش که هامون خشک شد بومیان منطقه گاوهای برهمای خود را به بهای اندک به گرگانی‌ها و گنبدی‌ها فروختند و بسیاری از آنها به مشاغل دیگر روی آوردند. حتی شماری از مردمان این منطقه به گرگان مهاجرت کردند. از دیگر تبعات ناگوار خشک شدن هامون، از بین رفتن صنایع‌دستی منطقه است که هم‌اکنون در شرف نابودی است.
طرحی غیرعلمی
وی ایجاد هامون کوچک در پای کوه خواجه را یک طرح غیرعلمی خواند و افزود:هامون کوچک دردی دوا نمی‌کند. کسانی که با منطقه آشنا هستند می‌دانند در حال حاضر، پای کوه خواجه دریاچه‌ای فصلی وجود دارد (این دریاچه از نظر اساطیری اهمیت فراوانی دارد) اما از آنجا که این دریاچه فصلی است فقط در زمانی خاص آب دارد. این دریاچه کوچک که هر ساله در زمان خاصی درپای کوه خواجه ایجاد می‌شود تأثیری در احیای هامون ندارد. به گفته کهرم، وقتی هامون خشک شد عمق چاه‌های منطقه از 3متر به 12متر افزایش یافت و این چاه‌ها ابتدا شور و سپس تلخ ؛ به‌طوری که دیگر قابل استفاده نبود. این وضعیت سبب خشک شدن اراضی کشاورزی و باغ‌های منطقه شد و در واقع مردم منطقه که زندگی و معیشت‌شان متکی به هامون بود با خشک شدن هامون همه چیز خودشان را از دست دادند.
وی به برخی ندانم کاری‌های گذشته اشاره کرد و گفت: در گذشته وقتی سازمان شیلات، ماهی آمور را که یک گونه غیربومی بود در هامون رها کرد همه کارشناسان محیط‌زیست نسبت به رهاسازی این‌گونه غیربومی درهامون هشدار دادند اما کسی توجهی نکرد و در نتیجه مشکلات فراوانی به بار آمد از جمله این ماهی نیزارهای هامون را که منبع اصلی تغذیه گاوها بود از بین برد و خسارات فراوانی به مردم منطقه وارد کرد. براین اساس نباید با طرح‌های غیرعلمی و فاقد وجاهت کارشناسی، اشتباهات گذشته را به‌گونه‌ای دیگر تکرار کنیم. وی در پایان اظهار امیدواری کرد: مسئولان با رایزنی بتوانند مشکل حقابه را در رایزنی با افغان‌ها برطرف کنند زیرا تنها راه احیای هامون تأمین حقابه است.
هامون اولویت دارد
در حالی که حقابه هامون در گیرودار رایزنی‌ها هنوز به جایی نرسیده است، معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور گفت: 100 میلیارد تومان اعتبار برای مهار گرد و غبار و حفظ و احیای تالاب‌های داخلی کشور اختصاص یافته است که هامون در اولویت برنامه‌های مربوط به تالاب‌ها قرار دارد.
اصغر محمدی فاضل اظهار داشت: این اعتبار از محل اعتبارات یک هزار میلیارد تومانی بودجه سال گذشته مربوط به مازاد درآمدهای ارزی است که برای تالاب‌های 11 استان کشور اختصاص یافته است. به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان، وی با بیان اینکه تالاب بین‌المللی هامون به‌دلیل اهمیت آن در صدر اولویت‌های کاری این سازمان قرار دارد، افزود: متأسفانه به دلایل مختلفی از جمله چرای بی‌رویه دام، ورود گونه‌های غیربومی مانند شتر، عدم‌ارتباط آبی میان بخش‌های تالاب هامون و مشکلات موجود در دریافت حقابه موجب بروز مسائل و مشکلات در تالاب بین‌المللی هامون شده است.
معاون حفاظت محیط‌زیست کشور از تهیه طرح تفصیلی و مطالعاتی مدیریت تالاب هامون خبر داد و تصریح کرد: احیای حوضه‌‌های آبی با حفر کانال و لایروبی سرشاخه‌های ورودی آب به دریاچه هامون در این طرح پیش‌بینی شده است. خسرو افسری مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان نیز گفت: با تأمین و هدایت سالانه 60میلیون متر مکعب آب به اطراف کوه خواجه، طرح ایجاد هامون کوچک به وسعت 5 هزار هکتار در این بخش از تالاب هامون اجرا خواهد شد.
