ایران‌بوم

منوچهری دامغانی، از برگزیدگان شاعران ایران است. او نقاشی است که بوم و آب‌رنگ را به شعر و سرود، بدل کرده است. برای مثال، او برآمدن خورشید را، این‌گونه نقاشی می‌کند:
سراز البرز بر زد قرص خورشید
چو خون آلود دزدی، سر ز مکمن
به کردار، چراغی نیم مرده
که هر لحظه فزون‌گردد ش روغن
و یا آهنگری از کورۀ تنگ
به شب بیرون کشد، رخشنده آهن
چنان موسیقی با فرهنگ ایرانی درهم آمیخته که در جای‌جای شاه‌نامه، هر کجا که سخن از مجلس بزمی هست، رامش‌گران و خنیاگران نیز در آن حضور دارند.
حتا، پهلوانان ایرانی، در کنار افزار رزم، «ساز» نیز همراه خود داشتند، به گونه‌ای که رستم جهان‌پهلوان، هنگامی که برای آزادسازی کاوس، روی به مازندران می‌آورد، «ساز» خود را نیز همراه دارد.
رستم در خوان چهارم، هنگامی که به چشمۀ آبی می‌رسد، از اسب پیاده می‌شود و:
نشست از بر چشمه‌، بر گِردِ نی
یکی جام یاقوت، پرکرده می
ابامی، یکی نغز تنبور بود
بیانان، چنان خانۀ سور بود
تهمتن، مر آن را به بر در گرفت
بزد رود و، گفتارها برگرفت
چنان که گفته شد، موسیقی در ایران، پیشینه‌ای کهن دارد. باید دانست که یشت‌ها، همه موزون بودند و آهنگین و آن‌ها را با نوای ساز همراه می‌کردند. این‌گونه بود که در درازای زمان، پرده‌ها و آهنگ‌های فراوان موسیقی به وجود آمد. چنان که نام سی «لحن» و سیصد و شصت «دستان» باربد در فرهنگ‌های فارسی آمده است و نظامی گنجه‌ای در خسرو شیرین نام آن پرده‌ها و دستگاه‌‌ها، را به شعر درآورده است.
در دیوان منوچهری، نام چند آهنگ و نوا آمده است که در زیر فهرست‌وار، به آن‌ها اشاره می‌گردد. پیداست که این آهنگ‌ها و نواها، در مجلس‌هایی که او حضور داشته، نواخته می‌شدند:
آزادوار – ارخبه – اشکنه – افسر بهاری – افسر سکزی – باده (پرده) باروزنه – باغ‌سیاوشان – باغ شهریار – بسکنه – بند شهریار – بهار بشکنه – بهمن – پارسی – پالیزبان – تخت اردشیر (بُخت اردشیر) – چکاوک – چکک – خماخسرو – دل‌انگیزان – دنه – دیف رخش (دیو رخش) – راست (پرده) – راه‌گل – راهوی – راه ماورالنهر – روشن‌چراغ – زیر قیصران – سبزه بهار – سپهبدان – سرکش (پرده) – سروستان – سروستاه – سرو سهی – سیوارتیر [شاید شیوایتر یا آرش] – شنحج – شکرتوین – شیشم – عشاق(پرده) – قالوس – قیصران – کاویزنه – کبک دری – گل نوش – گنج باد – گنج‌گاو – گنج فریدون – لبینا – لیلی (پرده)‌- ماده (پرده)‌- ماورالنهری – مویۀ زال – مهرگان خردک – ناقوسی – نوروز – نوروز بزرگ – نوروز کی‌قبادی – نوش‌لبنیا (نوش لبنیان)‌- نی بر سر بهار – نی‌بر سرخپار – نی بر سرشیشم (می‌بر سر شیشم) – نی بر سر کسری – هفت‌گنج (یتف‌گنج)