زیست بوم

فرسودن طبیعت به چه قیمت؟

برگرفته از روزنامه اطلاعات

سجاد تبریزی

براساس گزارش شاخص عملکردی محیط‌زیست (EPI) ایران از میان 132 کشور جهان با کسب نمره 73/42 در مقام 114 جهان قرار گرفته است. این در حالی است که کشور ما در سال 2010 با کسب نمره 60 در مقام 78 جهان و در سال 2008 میلادی با نمره 9/76 در رتبه 67 جهان قرار داشته است.همچنین، کشور ما رتبه دهم تخریب محیط زیست را دارا است و اگر چه به لحاظ تاریخی، ما از اولین ملت‌هایی بودیم که قوانین زیست محیطی وضع کردیم، اما در حال حاضر، تنها 9 کشور وضعیت محیط زیستی بدتر از ما دارند. اما چه اتفاقی افتاده که ما به این مرحله ناخوشایند رسیده ایم؟

فرسایش خاک، یکی از مهمترین عواملی است که ما را به رتبه دهم تخریب محیط زیست رسانده است. بر اساس آمارهای رسمی، ایران با داشتن تلفات سالانه دو میلیارد تن خاک، رتبه نخست فرسایش خاک در جهان را دارد. رقمی که معادل 7.7 درصد فرسایش جهانی خاک است. با یک محاسبه ساده می‌توان دریافت که این میزان، شش برابر میانگین جهانی است. مهمترین دلیل این اتفاق تغییر کاربری اراضی است... اراضی جنگلی به اراضی کشاورزی تغییر کاربری داده می‌شوند یا اراضی کشاورزی به طور غیر اصولی و غیر فنی به اراضی مسکونی یا صنعتی تغییر کاربری داده می‌شوند. این تغییر کاربری فشار بیش از حدی را به سرزمین وارد و ضریب هرز آب را تشدید می‌کند. فشار بیش از حد دام‌ها به مراتع و اراضی جنگلی عامل دیگری است که تخریب بیش از حد پوشش‌های گیاهی و جنگلی در اراضی مرتعی کشور را در بر دارد و نتیجه آن برهنگی سرزمین و آسیب پذیری آن است. خشک شدن تالاب‌های کشور عامل دیگری است که موجب فرسایش خاک می‌شود.

آلودگی هوا، دلیل دیگری است که ما را به این رتبه رسانده است. ما در آلودگی هوا نیز دارای مقام جهانی هستیم و آمارها نشان می‌دهد ایران جزو 11 کشور نخست منتشرکننده گاز‌ دی‌اکسیدکربن است و روند تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران از سال 1990 تاکنون بیش از 100 درصد رشد داشته است. آلودگی هوا به دلایل مختلف از جمله استفاده بی حد از سوخت‌های فسیلی اتفاق می‌افتد. تا پیش از اجرای کامل طرح سهمیه بندی بنزین، متوسط مصرف سوخت خودروهای بنزینی در کشورمان حدود 11 لیتر در روز بوده است در حالی که متوسط مصرف سوخت در کشورهای دیگر نظیر آلمان و ژاپن 5/2، در انگلیس 5/3، در فرانسه 9/1، در کانادا 5/6 و در کشور آمریکا 3/7 لیتر در روز است.

بر اساس این تحقیقات و در صورت ادامه روند، هر 10 سال یک بار میزان مصرف سوخت در ایران 2 برابر می‌شود، در حالی که این نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا 2 درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی جهان در حدود هر 40 سال یک بار 2 برابر می‌شود. یعنی رشد مصرف سوخت در ایران در مقایسه با میانگین جهانی 4 برابر بیشتر است.

هم‌اکنون 3 درصد سوخت‌های فسیلی جهان در ایران و توسط تنها یک درصد جمعیت جهان مصرف می‌شود.

اما وضعیت ما در مورد آب شاید از خاک و هوا وخیم‌تر است. سال گذشته و بعد از گذشت 10 سال از هشدارهای متعدد در مورد شرایط آب، بالاخره به طور رسمی شرایط بحران آب در کشور اعلام شد. در شرایط بحران سرانه آب تجدید شونده به مقدار کمتر از 1700 متر مکعب می‌رسد.

اتلاف بیش از 30 درصد آب کشاورزی، یکی از مهمترین عوامل است. استفاده نابجا و نابخردانه از سفره‌های زیرزمینی برای مصارف غیر متعارف، دلیل دیگری است که شرایط برخی نقاط کشور را به شکل نگران کننده‌ای شکننده کرده است.

***

رتبه دهم در تخریب محیط زیست، نتیجه بی‌مبالاتی همه ما به سرزمینمان است. سرزمینی که قرار است بعد از ما نیز آیندگان بر آن زندگی کنند. ما به دلیل نا آگاهی، برخی کوته بینی ها و شاید خودخواهی، دانسته و نادانسته به سرعت در حال از میان بردن سرزمینمان هستیم. آیا تا کنون با خود فکر کرده‌ایم که در قبال این تخریب‌های وسیع و دهشتناک و رسیدن به این نقطه، چه چیزی به دست آورده ایم؟ رشد اقتصادی ویژه‌ای داشته‌ایم؟ در کشاورزی اعجاز کرده‌ایم؟ در صنعت برتر شده ایم؟ پس چرا...

• < قبلی
• بعدی >