ایران‌بوم

میراث خبر، ۳۰ آذر ۱۳۸۳ _ مسئولان سد سیوند از آغاز آبگیری این سد در آبان 1384 خبر دادند. از این پس باستان شناسان برای نجات 100 محوطه باستانی موجود در تنگه بلاغی تنها یک سال فرصت دارند. باستان شناسان برای نجات هر محوطه باستانی تنها سه روز فرصت دارند.
تنگه 18 کیلومتری بلاغی در فاصله 4 کیلومتری از محوطه ثبت جهانی پاسارگاد جای گرفته و بخشی از محوطه باستانی پاسارگاد نخستین پایتخت هخامنشی محسوب می شود. این تنگه که به اعتقاد برخی کارشناسان محل عبور راه شاهی مهمترین راه باستانی کشور در دوران هخامنشی بوده و پاسارگاد را به تخت جمشید و شوش متصل می کرده، آثاری از دوران غارنشینی و سکونت گاه هایی از دوران پیش از میلاد تا دوران اسلامی را در خود جای داده است.
«جلال جامعی» مجری پروژه ساخت سد سیوند در مورد شروع آبگیری سد، گفت: «با توجه به تعهدات سازمان آب منطقه ای استان فارس و وزارت نیرو در مورد اتمام پروژه ساخت سد سیوند، آبگیری سد حداکثر از یک سال آینده یعنی از آبان ماه سال 1384 آغاز خواهد شد.»
وی با اشاره به این که ساخت سد، روال عادی عملیات اجرایی خود را طی می کند، گفت: «هم اکنون 65 درصد از ساخت سد سیوند به اتمام رسیده و فکر می کنیم تا آبان ماه سال آینده و برای شروع آبگیری بیش از 80 درصد از کار به اتمام رسیده باشد که شرایطی بسیار خوب و مطلوب برای شروع کار آبگیری خواهد بود.»
در صورت شروع آبگیری سد سیوند، در حدود 8 کیلومتر از تنگه بلاغی به همراه آثار درون آن به زیر آب خواهد رفت. طی چند ماه گذشته گروهی از کارشناسان بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اقدامات کارشناسی و تهیه طرح نجات بخشی محوطه های باستانی موجود در تنگه بلاغی را آغاز و حدود 100 محوطه را در این منطقه شناسایی کردند که با توجه به آغاز شمارش معکوس برای زمان آبگیری سد، باستان شناسان در این فاصله زمانی برای نجات هر محوطه، تنها 3 روز فرصت دارند.
«بابک کیان»‌سرپرست مجموعه باستانی پاسارگاد در مورد محوطه های باستانی شناسی شده گفت: «در این بررسی ها محوطه های باستانی شامل تپه های پیش از میلاد، کوره های ذوب فلز، غار و سکونتگاه های پیش از میلاد، گورهای سنگی مربوط به دوران فرمانروایان فارس (فرقه داران)، دو قبرستان دسته جمعی مربوط به دوران اشکانی، بیش از 7 کیلومتر مرز سنگی مربوط به دوران اشکانی و دیگر محوطه های باستانی که بر اثر ساخت سد به زیر آب خواهد رفت شناسایی شد.»
اما سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای نجات بخشی محوطه های موجود در حال تنظیم برنامه ای بین المللی است.
«مسعود آذرنوش» رییس پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در مورد شروع عملیات نجات بخشی گفت: «طبق مذاکراتی که با کارشناسان و چندین موسسه باستان شناسی خارجی صورت گرفته قرار است از چندی دیگر نجات بخشی محوطه ها را با کمک کارشناسان داخلی و تیم های خارجی از کشورهای ایتالیا، فرانسه، آلمان، استرالیا، ژاپن و لهستان و به صورت مشترک آغاز کنیم.»
ساخت سد سیوند از سال 1371 در تنگه بلاغی روی رودخانه پلور و بدون هیچ استعلامی از سازمان میراث فرهنگی شروع شده است. فاصله دهانه اصلی سد تا آثار و سازه های اصلی محوطه پاسارگاد نزدیک به 17 کیلومتر و فاصله خط پایان آبگیری دریاچه تا سازه های اصلی و آرامگاه کوروش حدود 9 کیلومتر است.
به اعتقاد کارشناسان ساخت سد سیوند به جز ایجاد مشکل برای آثار درون تنگه، به دلیل به وجود آوردن شرایط خاص در منطقه به آسیب دیدن سازه های اصلی محوطه جهانی پاسارگاد منجر می شود.
«کیان» که خود کارشناس مرمت آثار باستانی است، در این باره گفت: «هنوز بررسی های دقیقی روی این مساله انجام نگرفته است، اما با توجه به آبرفتی و سست بودن خاک منطقه حدس زده می شود جمع شدن آب در دریاچه سد، باعث افزایش شدید رطوبت هوا در منطقه و بالا آمدن میزان آب سطحی شود که این اتفاق می تواند به پی اصلی کاخ ها و آرامگاه کوروش آسیب وارد سازد.»
با این وجود کارشناسان ساخت سد معتقدند که ساخت سد هیچ تاثیر منفی بر مجموعه تاریخی پاسارگاد و آرامگاه کوروش ندارد. به اعتقاد جامعی، مسئول پروژه احداث سد سیوند با توجه به فاصله 9 کیلومتری انتهای نقطه آبگیری سد با مجموعه پاسارگاد، آبگیری سد هیچ تاثیری بر پی سازه های پاسارگاد نخواهد گذاشت.
طی چند سال گذشته در کشورهای باستانی جهان برخی از سدها در کنار رودخانه ها و محوطه های باستانی به منظور توسعه اقتصادی و تامین آب ساخته شده اند. اما این سدها موجب به خطر افتادن بسیاری از محوطه های باستانی جهان شده است. کارشناسان جهان نیز با توجه به اهمیت طرح های عمرانی و اقتصادی کشور نجات بخشی محوطه های تاریخی را آغاز کرده اند که از آن جمله می توان به سد «اسوان» در مصر اشاره کرد. کشور مصر برای ادامه روند توسعه اقتصادی و عمرانی کشور خود و حفظ میراث فرهنگی کمیته جهانی را به رهبری یونسکو تشکیل داد و با کمک کارشناسان جهانی طی یک عملیات بسیار گسترده معابد نوبی را از خطر غرق شدن نجات داد.»
پاسارگاد پنجمین محوطه جهانی ایران است که طی آخرین جلسه یونسکو که در تیر ماه سال 1383 در چین برگزار شد به علت دارا بودن شاخصه های فراوان با صد درصد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. هر اثر که در فهرست جهانی یونسکو جای می گیرد طبقه کنوانسیون میراث طبیعی و تاریخی باید از سوی کشور نگهدارنده اثر، مورد توجه ویژه قرار گیرد و انجام هرگونه اقدامی در به خطر افتادن آن ممنوع است.