زیست بوم

انتقاد از سدسازی رو به افزایش است

نویسنده: محمد درویش

اخیرا عیسی جعفری، سخنگوی كمیسیون كشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در اظهارنظری صریح و كم سابقه، به انتقاد از سیاست های كنونی كشور در بخش سدسازی پرداخته و آشكارا آنچه را كه وی «ساخت سلیقه یی سدها» عنوان كرده، به عنوان یكی از عوامل تهدیدكننده بوم سازگان (اكوسیستم) طبیعی كشور زیر سوال برده است.
اندكی بعدتر نیز علی اكبر اولیا، عضو كمیسیون عمران و نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی، اظهارنظر همتای خود را در كمیسیون كشاورزی، آب و منابع طبیعی مورد تایید قرار داده و گفته است: «ساخت سدهای بدون مطالعه و عدم تكمیل شبكه های آبرسانی بسیاری از سدها، آنها را تبدیل به حوض های بزرگ پرآبی كرده كه فقط اكوسیستم كشور را به خطر انداخته است.»
این اظهارنظرها بویژه از آنجا اهمیت بیشتری می یابد كه همزمان و به فاصله چند روز از آبگیری رسمی گران ترین پروژه سدسازی كشور در گتوند، شركت مجری ساخت این سد – آب نیرو – می پذیرد كه با وجود ادعاهای قبلی اش، نمك موجود در مخزن سد گتوند بتدریج در حال حل شدن و ورود به كارون است و افزون بر آن، 120 سانتی متر هم بدنه سد نشست كرده است.

آن هم سدی كه تاكنون حدود دو هزار میلیارد تومان برایش هزینه شده و تا تكمیل نهایی اش این رقم باید به دو هزار و 500 میلیارد تومان هم افزایش یابد كه این رقم بیش از 22 برابر بودجه سالانه بزرگ ترین نهاد متولی منابع طبیعی ایران، یعنی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور است!
همانطور كه مشاهده می شود، به نظر می رسد روند انتقاد از سیاست های حاكم بر بخش سازه یی آب كشور در حال افزایش است و این انتقادها اینك نه تنها از سوی فعالان و متخصصان مستقل صورت می گیرد، بلكه پاره یی از شخصیت های حقوقی و حقیقی دولتی و رسمی كشور هم زبان به انتقاد از وضع كنونی بازكرده اند.
اما چرا صنعتی كه روزگاری چشم و چراغ دولت ها برای نمایش توانمندی هایشان بود، امروز اینگونه آسیب پذیر و پرانتقاد ظاهر شده و كمتر روزی است كه خبری در انتقاد از خطرهای روزافزون سدسازی بر كیفیت پایداری محیط زیست و چشم اندازهای طبیعی در رسانه های رسمی كشور منتشر نشود. نگرانی از غرق شدن طولانی ترین آبشار ایران – آبشار آتشگاه واقع در استان چهارمحال و بختیاری - به دلیل ساخت سد خرسان 3 شاید یكی از جدیدترین موارد یادشده باشد كه اینك انعكاس گسترده یی در فضای رسانه یی كشور داشته است.
حتی برخی از كارشناسان امور آب و عمران، روند ساخت گروهی از سدهای موجود در كشور را به صفت «نمادی از اتلاف سرمایه ملی» به چالش گرفته اند و انتقاد جدی نماینده سازمان بازرسی را هم در پی داشته است.
چالشی كه آخرین رییس بركنار شده سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور، دكتر علی سلاجقه هم در واپسین سخنرانی رسمی اش در چهارمین روز از مرداد 1390 و در جریان برگزاری سمینار مدیریت حریق در عرصه های منابع طبیعی كشور، از زاویه یی دیگر بر آن تاكید كرد و ضمن اشاره به بایگانی شدن سالانه یك سد به بزرگی سد امیركبیر در اثر نرخ بالای فرسایش خاك در كشور، آشكارا از مسوولان وزارت نیرو خواست تا به جای اصرار بر ساخت سدهای بزرگ و ادامه سیاست های كنونی سدسازی، در اندیشه استحصال آب از مناطق كارستی (آهكی) زاگرس برآیند كه می تواند حدود چهار برابر كل آبی را در اختیار نهد كه هم اكنون توسط تمام 590 سد ساخته شده در كشور تنظیم و استحصال می شود.
در حقیقت، آیا سزاوارانه تر نیست سیاست حبس آب روی زمین را در كشوری كه متوسط تبخیر آن از میانگین جهانی هم بیشتر است، به سمت هدایت آب در آبخوان های طبیعی و زیرزمینی تغییر داده تا به این ترتیب هم هزینه ها را كاهش دهیم، هم آب كمتری هدر رود و هم تبعات جبران ناپذیر زیست محیطی و اجتماعی ساخت چنین سازه های غول پیكری را به كمینه رسانیم؟
یادمان باشد:كابوس سد گتوند و احتمال شوری كامل آب كارون در اثر انحلال گنبدهای نمكی قرار گرفته در مخزن سد، می تواند آخرین كابوس كلان نگران و برنامه ریزان كشور باشد، اگر شجاعت بازنگری در سیاست های بخش آب را داشته ، اجازه دهیم تا گزینه های دیگر هم روی میز قرار گیرند.


روزنامه اعتماد، شماره 2235 به تاریخ 22/5/90، صفحه 12 (زمین سبز)

• < قبلی
• بعدی >