زیست بوم

آب وارداتی، دریاچه ارومیه را زنده می‌کند؟ - انتقال آب از دریاچه وان به ارومیه از نگاه کارشناسان

برگرفته از همشهری آنلاین

اسدالله افلاکی/ دبیر گروه زیست‌بوم
انتقال آب برای احیای دریاچه ارومیه از هر منبعی که باشد نیازمند بررسی‌های جامع فیزیکی و شیمیایی است و درصورتی می‌تواند به احیای این دریاچه کمک کند که آب مورد نظر در مبدا با آب دریاچه همخوانی داشته باشد.

بهرورز بهرورزی راد،  عضو هیأت علمی واحد علوم وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی با بیان این مطلب به همشهری، گفت: انتقال آب بدون آنکه از جوانب مختلف بررسی شده باشد ممکن است به بحران دریاچه ارومیه دامن بزند. تفاوتی هم نمی‌کند که این آب از منابع داخلی مثل خزر منتقل شود یا منبع آن دریاچه وان ترکیه باشد. این استاد محیط‌زیست افزود: اگر آب مبدا با آب دریاچه قبل از مبتلا شدن به وضعیت موجود همخوانی داشته باشد انتقال آب می‌تواند کارساز باشد. به‌عبارت دیگر،  آبی که برای انتقال درنظر گرفته می‌شود باید بتواند کارکرد اکولوژیکی دریاچه را به زمانی برگرداند که دریاچه دچار بحران نشده بود. این مواردی است که نیازمند بررسی‌های دقیق علمی و فنی است.

تأکید بر راهکارهای اکولوژیکی

حسین آخانی، استاد گیاهشناسی دانشگاه تهران بر استفاده از راهکارهای اکولوژیکی برای احیای دریاچه ارومیه تأکید کرد و گفت: 4سال پیش که ستاد احیای دریاچه ارومیه شروع به‌کار کرد طرح جامع  اکولوژیکی برای احیای دریاچه مطرح شد. مهم‌ترین هدف این طرح که  بر مبنای دستورالعمل‌های اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و انجمن احیای اکولوژیکی تهیه شده بود، صرفه جویی و تأمین آب دریاچه براساس آب موجود در داخل حوضه بود.

این پژوهشگر منابع طبیعی در گفت‌و‌گو با همشهری با اشاره به اینکه در آغاز به‌کار ستاد احیای دریاچه ارومیه،  همه تیم‌های تحقیقاتی و مشورتی اعم از خارجی و داخلی با طرح‌های انتقال آب از هر حوضه‌ای برای احیای دریاچه مخالفت کردند،  تأکید کرد: آب فقط H2O نیست و همانطوری که نمی‌توان برای جبران کم‌خونی،  هر خونی را به صرف اینکه خون است به بیمار تزریق کرد،  نمی‌توان از هر آبی برای احیای دریاچه استفاده کرد. آب هر حوضه‌ای ویژگی‌های شیمیایی،  فیزیکی و بیولوژیکی(زیستی) خاص خود را دارد و بدیهی است که انتقال آب از حوضه‌ای به حوضه دیگر،  تأثیرات غیرقابل پیش‌بینی روی اکوسیستم حوضه مقصد برجای می‌گذارد. بزرگ‌ترین پیامد ناگوار این راهکار،  تهدید تنوع زیستی منطقه است؛ ازجمله ممکن است انتقال آب باعث بروز مشکلاتی نظیربلوم جلبکی(شکوفایی جلبک ها) شود که به مرگ دریاچه منتهی خواهد شد.

این عضو هیأت علمی به هزینه‌های سرسام آور انتقال آب اشاره کرد و یادآورشد: اجرای این طرح‌ها علاوه بر هزینه سنگین،  در مسیر خود تخریب‌های بسیار زیادی بر طبیعت وارد می‌کنند که گاه جبران ناپذیرند. به گفته آخانی،  اگر هزینه این طرح‌ها صرف اصلاح شیوه‌های کشاورزی و ایجاد اشتغال جایگزین شود در مدت کوتاهی آب دریاچه را می‌توان از حوضه‌های آب داخل هم تأمین کرد.

آخانی از منظر دیگری هم به موضوع انتقال آب پرداخت و تصریح کرد: در سالی که مزین به نام  حمایت از کالای ایرانی است،  طرح این راهکار این موضوع را به ذهن تداعی می‌کند که چطور کشوری که ادعای توانمندی در عرصه‌های مختلف دارد از مدیریت منابع آب خود عاجز است و این زیبنده مسئولان ارشد کشور نیست.

اوایل فروردین‌ماه جاری،  معاون اول رئیس‌جمهور در بازدید از دریاچه ارومیه با تأکید بر اینکه موضوع احیای دریاچه ارومیه به هیچ‌وجه از دستور کار دولت خارج نمی‌شود،  گفت: اگر نیاز باشد برای احیای این دریاچه میلیاردها دلار اعتبار خارجی اختصاص می‌دهیم. اسحاق جهانگیری در جمع خبرنگاران، تأکید کرد: اگر لازم باشد برای احیای دریاچه طرح‌های انتقال آب از خارج از کشور به این دریاچه را اجرا کنیم حتما این کار را انجام خواهیم داد چون حیات بخش وسیعی از جمعیت کشور وابسته به این دریاچه است.

انتقال آب وان بهتر از سایر گزینه هاست

 محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست در واکنش به انتقال آب از خارج از کشور برای احیای دریاچه ارومیه به همشهری، گفت: به‌طور کلی برای احیای دریاچه باید به سمت راهکارهایی برویم که اهالی حوضه آبخیز بتوانند نیازهای خودشان را تأمین کنند بدون اینکه نظام هیدرولوژیک و توانمندی‌های اکولوژیک حوضه دچار تنش و تغییر شود.  او تصریح کرد: هم‌اکنون گزینه‌های روی میز برای تأمین آب دریاچه ارومیه،  انتقال آب از خزر،  رود ارس و رود زاب است که هرسه به بروز بحران‌های محیط‌زیستی منجر می‌شود. اما گزینه انتقال آب دریاچه وان ترکیه به ارومیه نسبت به 3گزینه یادشده تبعات محیط‌زیستی کمتری دارد. چون دریاچه وان جزو حوضه‌های آبخیز ایران نیست. این دریاچه 90متر عمق دارد و برداشت آب از آن مشکلی ایجاد نمی‌کند. درویش گفت: اگر قرار است برای احیای دریاچه تن به این گزینه بدهیم نباید انتقال آب در هیچ شرایطی صرف گسترش اراضی کشاورزی و توسعه باغات سیب در ارومیه شود. به گفته او،  بسیاری از فعالان محیط‌زیست نگران آن هستند که این آب هم صرف توسعه کشاورزی شود. او تأکید کرد: اگر این آب صرف احیای توانمندی بوم‌شناختی دریاچه شود، این راهکار به‌مراتب خردمندانه‌تر از سایر طرح‌های انتقال آب است. براین اساس،  انتظار می‌رود دست‌اندرکاران احیای دریاچه درصورتی که مصمم به اجرای انتقال آب ازدریاچه وان به دریاچه ارومیه هستند با وضع قوانین و مقررات سختگیرانه از دست‌اندازی به آب مورد نظر جلوگیری کنند.

• < قبلی
• بعدی >