گردشگری
دیداری از خانه تاریخی بخردی در کوچه بحرینی‌ها
- گردشگری
- نمایش از یکشنبه, 24 بهمن 1389 08:36
- بازدید: 6244
برگرفته از تارنگار ایران نامه - مهدی فقیهی
خانه بخردی یکی از خانه‌های تاریخی اصفهان است که از این بخت خوش برخوردار بوده تا از تخریب کامل در امان بماند و اکنون در دست مرمت است تا به زودی به عنوان موزه آثار فاخر صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور مورد استفاده قرار گیرد. خانه تاریخی بخردی (به نام آخرین مالکش سرهنگ بخردی) در خیابان چهارباغ پایین و در انتهای کوچه بحرینی‌ها واقع شده است. بنای مذکور از جمله آثار ارزشمند دوره قاجاری می‌باشد که هم اکنون مراحل مرمت خود را سپری می‌کند. در ابتدای بازدید از این یادگار ماندگار به خانه‌ای برمی‌خوریم که تراز تحتانی آن به اندازه 2 یا 3 پله از سطح کوچه مجاور پایین تر قرار گرفته و دیوارهای خارجی‌اش با اندودی از کاه گل پوشانده شده است. ورودی‌های اصلی این اثر منحصر به فرد در گذشته در ضلع شمال شرقی و جنوب غربی قرار داشته که هر کدام به واسطه یک هشتی کوچک به فضاهای داخلی ارتباط می یافته اند، ولی در حال حاضر ورودی الحاقی دیگری با درب فلزی نامتقارن در ضلع جنوب شرقی بنا ایجاد گشته است.
پس از ورود به خانه، میان‌سرایی را در مقابل خود مشاهده می‌کنیم که با کف پوشی از آجر خشت ساده، آب‌نمایی با پنج آب‌فشان و دو باغچه قرینه و طویل، خانه‌باغ‌های آن زمان را به تصویر می‌کشد. اطراف دیوارهای این حیاط وسیع را علاوه بر ازاره‌هایی از سنگ پارسی و در و پنجره های مشبک و گره چینی، نقاشی‌های زیبا، لوحه‌های خطی پیوسته و گچ‌بری‌هایی به شکل کشته‌بری با قاب‌بندی‌ها و خطوط اسلیمی و ختایی مزین به رنگ‌های لاجوردی و اخرایی فراگرفته‌اند.
از جمله لوح‌های موجود که بر پیشانی دیوارهای اطراف خانه و در زیر شیب‌سرها خوانده می‌شود، اشعاری از محتشم کاشانی است که در زمان معاصر توسط استاد علی خیری نگاشته شده‌اند. وجود این شیب‌سرها از فرو ریختن آب گل‌آلود در هنگام بارندگی بر روی خطوط و تزئینات جلوگیری می‌نماید.
اما در بررسی بخش‌ها و عناصر خانه ابتدا در جبهه شمالی به سراغ تالاری پنج‌دری می‌رویم که با ارسی بالارونده چوبی و کفش‌کن‌های دوگانه‌اش، از دیگر بخش‌های خانه متمایز است. شاه‌نشین فرونشسته این تالار با پنجره‌های گوشواره‌های فوقانی طرفین، آسمانه و پشت‌بغل‌های آیینه‌کاری شده به همراه گچ‌بری‌هایی به شکل مقرنس و قطاربندی‌های گوناگون که با نقاشی‌های دیواری پوشیده شده‌اند این فضا را بسیار جذاب و دیدنی می‌نماید. در اینجا و از پنجره‌های ارسی شاه‌نشین، بخش اندرونی خانه مذکور که اکنون به مکانی مجزا تبدیل گشته دیده می‌شود.
اما در بخش زیرین تالار نیز زیرخانه‌ایی وجود دارد که از یک بخش مرکزی و دو فضای کناری تشکیل یافته و با آب‌نمایی کوچک در مرکز به همراه ضرب‌آهنگی از قوس‌های هفت و پنج و تاق‌های آجر چینی زیبایی که با پوششی از رسمی‌بندی‌ها و اشکال هندسی آراسته شده‌اند در پرتو ملایم نور ساطع از شباک‌های سنگی خاطره گپ و گفت‌های مردمان آن روزگار را در فضای خنک و دلنشین حوض‌خانه تداعی می‌کند.
پس از بررسی این قسمت، در ضلع غربی خانه به اتاق پستو و راه‌پله‌هایی دوگانه می‌رسیم که از یک سو برای دسترسی به اتاق گوشواره، پشت‌بام و اتاق‌های فوقانی و از سوی دیگر به حوض‌خانه بخش زیرین تالار مرتبط می‌شوند. در همین ضلع اتاق پنج‌دری مرکزی با تزئینات نقاشی دیواری و آیینه‌کاری‌های معرق، اتاق‌های سه‌دری طرفین و فضاهای کوچک و بزرگی در بخش فوقانی دیده می‌شوند که عمدتا دارای کاربری غیرضروری بوده‌اند.
بخش جنوبی خانه نیز شامل اتاق سه‌دری میانی با تزئینات متداول عصر قاجار، با زیرزمین بخش تحتانی و اتاق‌های کوچکی در طرفین است که در دو طبقه شکل گرفته‌اند. در منتهی‌الیه غربی همین ضلع، پلکانی برای دسترسی به اتاق گوشواره و پشت‌بام و هشتی و ورودی اصلی خانه و در بخش انتهای جنوب شرقی، چاه آب و آبریزگاه و راه‌پله‌ای دیگر برای ورود به عناصر فوقانی این بخش طراحی شده است.
فضاهای ضلع شرقی نیز که از جبه بیرونی قرینه و همسان با همتای غربی هستند، شامل مطبخی در ضلع جنوب شرقی، اتاق پنج‌دری در میان و سه‌دری، چاه آب و پلکانی برای دسترسی به گوشواره ضلع شمال شرقی می‌باشد. در فضای پشتی این بخش غلام‌روی وجود دارد که برای دیده نشدن تردد خدمه پذیرایی از فضای مطبخ به تالار شاه نشین ایجاد گشته است. همچنین کریاسی کوچک که در ضلع شمال شرقی خانه دیده می شود، ورودی قدیمی این بخش از خانه را تایید می‌کند.
گفتنی است که در حال حاضر سه خانه در اصفهان با نام خانه بخردی شناخته می‌شوند که اولی در خیابان ابن سینا و محله سنبلستان قرار دارد و توسط آخرین مالکش مهندس مرتضی بخردی مرمت شده است و در حال حاضر به عنوان اقامتگاه سنتی گردشگران خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دومی هم در سبزه میدان قرار دارد و توسط مهندس بخردی در دست مرمت است و سومی همین خانه مورد بحث در این نوشتار است که در چهارباغ پایین و کوچه بحرینی‌ها قرار دارد و آخرین مالکش سرهنگ بخردی بوده و در حال حاضر توسط سازمان میراث فرهنگی در دست مرمت است تا به زودی به عنوان موزه آثار فاخر صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور مورد استفاده قرار گیرد.
