نگاه روز

اتهام: جاسوسی برای ایران

برگرفته از نشریه وطن یولی شماره 12

نوروز علی محمداف روشنفکر تالشی که در سال 85 به اتهام واهی جاسوسی برای ایران دستگیر و محاکمه شده بود سال گذشته به طرز مشکوکی در زندان جمهوری آذربایجان درگذشت. وی سالها ریاست گروه زبان شناسی عمومی آکادمی علوم جمهوری آذربایجان را برعهده داشت و تاسیس مرکز فرهنگی تالش و نشریه صدای تالش از جمله فعالیت های فرهنگی وی بود. وی از دانشمندان برجسته جمهوری آذربایجان بود و در میان تالش‌شناسان جهان، درمقام نخست قرار می‌گرفت و برای ارائه مقاله به روسیه، ترکیه، ایران و کشورهای اروپایی دعوت شده بود.

وی در تاریخ چهارم تیرماه 87 از سوی دادگاه جنایی باکو به ریاست قاضی شاکیر علی عسکر اف، علی رغم این که در آستانة‌ هفتاد سالگی قرار داشت به تحمل 10 سال زندان در شرایط سخت محکوم گردید. اتهام اعلام شده نوروزعلی محمداف خیانت علیه کشور  عنوان شده بود، چاپ  مقاله هایی با مضمون تبلیغ به سود ایران و تحقیر آذری زبانها و دریافت پول از ایران از دیگر اتهامات وی بوده است. وی در تمامی مراحل رسیدگی با وجود تحمل فشار و شکنجه در مدت 15 ماه بازداشت و از دست دادن فرزند جوانش کامران این اتهامات را رد کرد.

پیش از مرگ وی تحت فشار مجامع حقوق بشری دولت جمهوری آذربایجان با دیدار نمایندگان مجامع بین المللی با وی را داد. ورونیکا کوتک نماینده ویژه شورای اروپا در جمهوری آذربایجان و نمایندگان دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا و سفارت نروژ در باکو با نوروزعلی‌محمداف در زندان شماره 15 شهر باکو دیدار و گفتگو کردند.

این دیدار بعد از سه سال از بازداشت دانشمند مشهور تالش در حالی صورت گرفت که علاوه بر پیگیری محافل علمی و دانشگاهی، تاکنون خانواده این دانشمند نامه‌های مکرری به مراکز بین‌المللی و سفارتخانه‌های خارجی در باکو  ارسال داشته‌اند. رژیم باکو از تماس خبرنگاران با نماینده ویژه شورای اروپا بعد از گفتگوی وی با نوروز‌علی‌محمداف جلوگیری کرد. برخی مطبوعات مستقل باکو، تنها به درج خبر دیدار نمایندگان اروپایی با دانشمند تالش اکتفا کردند و نوشتند که از محتوای گفتگوهای نمایندگان اروپایی و دانشمند زندانی اطلاعی کسب نشده است. اما برخی محافل  تالشی از قول نمایندگان اروپایی عنوان کردند که وی به علت ضعف و کهولت سن و قرار داشتن در وضعیت نامساعد و شکنجه‌های روحی و جسمی و سوءتغذیه در معرض مرگ قرار دارد.

نوروزعلی محمد اف از رهبران جنبش فرهنگی تالش به شمار می آمد و از فعالیت سیاسی اجتناب می نمود. او حتی با دوستان نزدیک اش که در سال 1993 برای شکل گیری جمهوری تالش مغان تلاش کردند، همکاری نکرد و از این رو مورد انتقاد فعالان سیاسی تالش قرارگرفت.  حکومت باکو تحت فشار و جوسازی گروههای پان ترکیست، با هدف نابودی احساسات ایران دوستی تالشان و مهار جنبش فرهنگی اقلیت های ایرانی زبان کشور نوروزعلی محمداف را که  شاخص ترین و موجه ترین چهره فرهنگی تالش محسوب می شد، زندانی

تلاش برای کشتار خانواده محمداف

وی نزدیک به مدت یک سال در بازداشتگاه وزارت امنیت تحت بازداشت بوده ولی اتهامات منتسبه به وی در زمان دادرسی پرونده در دادگاه به اثبات نرسید. خانواده و دوستان نزدیک وی نیز از فشارها و آزارهای دولت شوونیستی باکو در امان نمانده‌اند. خانواده نوروزعلی محمد اف تحت فشار و آزارهای جسمی و روحی قرار گرفته اند در پی دستگیری نوروز‌علی‌محمداف، خانواده وی نیز تحت فشارهای غیرانسانی دستگاه امنیتی رژیم باکو قرار گرفت و کامران محمداف فرزند ارشد وی به طرز مشکوکی درگذشت. گفته می‌شود مرگ کامران محمداف با اقدامات وزارت امنیت دولت باکو در ارتباط است.از سوی دیگر چندی پیش از مرگ محمداف فرزند دیگر وی، ”امین“ توسط ماموران امنیتی باکو دستگیر شد.علت دستگیری وی پیگیری آزادی پدرش عنوان شده است.

هلال محمد اف رئیس کمیته دفاع از حقوق نوروزعلی محمد اف و رهبر حزب منحل شده تلاش برای برابری خلق های آذربایجان نیز طی مصاحبه مطبوعاتی محمداف را به عنوان شخصی که سالها سابقه خدمات درخشان علمی دارد معرفی و اعلام داشت: نوروزعلی محمد اف همواره سیاستهای  حیدر علی اف را مورد حمایت قرار داده است و تنها یک دانشمند تالش شناس است که از سال 2001 سردبیر روزنامه “ تولیشی صدو“ بوده است. وی در مقالاتی که به چاپ رسانده،‌ همواره از فرهنگ قوم تالش و زبان تالشی صحبت به میان آورده است. ولی در ماه فوریه سال 2006 وزارت امنیت ملی وی را متهم به جاسوسی نموده و او را بازداشت کرده است.

 نشریه صدای تالش که ماهی یکبار چاپ می شد بر علیه دولت هیچ  مقاله‌ای منتشر ننموده است. می توان گفت که تنها دلیل بازداشت دانشمند تالش و توقیف نشریه ”صدای تالش“ این است که دولت باکو به هیچ وجه مایل نیست از قوم کهن و بزرگ تالش سخنی در مطبوعات منتشر شود.(1)

رامیز محمد اف وکیل نوروزعلی محمد اف، نیز اعلام داشت که وی بیگناه است. وی ادامه داد: نوروزعلی محمد اف در تاریخ 2 فوریه سال 2007 توسط افراد ناشناس ربوده شده و به وزارت امنیت باکو برده شده است و در آنجا بدون اینکه صورتجلسه ای ترتیب داده شود، به مدت طولانی بازداشت شده و از وی در خصوص کنفرانس علمی  تالش شناسی که در ماه مه سال 2004 در ایران (شهر رشت) برگزار شده و او در این کنفرانس شرکت نموده، سئوالاتی پرسیده شده است. او گرسنه و تشنه نگه داشته شده و مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. در سوم ماه فوریه بر اساس رأی دادگاه بخش یاسامال در خصوص وی به مدت 15 روز حبس انضباطی صادر گردیده است. در حالی که ماده 30 قانون انضباطی دولت باکو ، حکم حبس انضباطی را برای مردان بالای 65 سال ممنوع نموده است. در 17 ماه فوریه به وی اتهام خیانت به دولت با مضمون جاسوسی داده شده است. به نظر وکیل، حبس نوروزعلی محمد اف با فعالیت علمی وی ارتباط دارد. وی در سال 2006 لغتنامه تالشی ـ آذربایجانی ـ روسی منتشر نموده بود. جهت ایجاد ادبیات تالشی شروع به بررسیهائی نموده است. وی تأکید نموده که در جمهوری آذربایجان یک میلیون تالش سکونت دارد و اراضی که تالشان در آن سکونت دارند را ذکر نموده است. طبیعی است که همه این مسائل موجبات بازداشت وی را فراهم نموده است. کیفر خواست نشان می دهد که وی خودمختاری قوم تالش را درخواست نموده است.

سپس وکیل وی اعلام داشت که نوروزعلی محمد اف در بازداشتگاه بایل در بدترین شرایط  نگهداری می گردید و از بیماری رنج می برد. (2)

 عاکف حمیداف تحلیل‌گر سیاسی و عضو کمیته تلاش برای آزادی نوروز‌علی‌محمداف  نیز در یک گفتگوی رسانه ای پیش از مرگ این دانشمند عنوان کرده بود: ‌ در هیچ یک از کشورهای جهان، با دانشمند هفتاد ساله‌ای که عمر خود را در دانشگاه و تحقیق و علم و نوشتن کتاب‌های علمی سپری کرده، اینگونه برخورد نمی‌کنند. این برخوردهای استالینی فقط از سوی دولت باکو متصور است. دولت باکو نه تنها نوروزعلی‌محمداف را زندانی کرده، بلکه برای از بین بردن خانوادة‌ وی نیز تلاش می‌کند. بعد از دستگیری وی، بارها و بارها شبانه به خانة‌ وی یورش برده و رعب و وحشت ایجاد کرده‌اند. کامران محمداف فرزند ارشد نوروزعلی‌ بود که به دلیل پیگیری آزادی پدرش بارها از سوی مأموران امنیتی تحت فشار و آزار قرار گرفت و در نهایت در شهریور 1386 به طرز مشکوکی درگذشت. بعد از مرگ مشکوک کامران محمداف، تنها فرزند باقیمانده نوروزعلی نیز از سوی مأموران امنیتی تحت فشارها و آزارهای مستمر قرار دارد.

وی افزود: ‌ مقامات امنیتی باکو اعلام کردند که کامران محمداف بر اثر سکته درگذشته است اما اجزاه ندادند پزشکان مستقل و غیرنظامی علت مرگ وی بررسی و روشن کنند. علاوه بر این، رژیم باکو حتی به دانشمند زندانی اجازه نداد، در مراسم دفن فرزند جوان خود حضور یابد.

عاکف‌حمیداف دربارة علت دستگیری نوروزعلی‌محمداف گفت: ‌علت اصلی دستگیری و رفتار غیرانسانی دولت باکو با این دانشمند مشهور این است که  وی از میان قوم تالش برخاسته و توانسته به مدارج عالی علمی دست یابد. اگر چه قوم تالش با جمعیتی حدود یک میلیون نفر، محروم‌ترین قوم ساکن در قلمرو حاکمیت دولت باکو است، و مناطق تالش‌نشین مانند آستارا، لئریک، ماساللی، لنکران و ... از کمترین امکانات خدمات عمومی حتی برق و گاز و آب بهداشتی نیز بهره‌مند نیستند، با این حال هرگز نوروز‌علی‌محمداف به عنوان یک چهرة سیاسی محسوب نمی‌شد. بعد از فروپاشی شوروی، نوروز‌علی‌محمداف به عنوان روشنفکر و دانشمند پیش‌کسوت به دو اقدام دست زد؛ تداوم فعالیت در مرکز فرهنگی تالش (مرکز تالش‌شناسی) و انتشار نشریه صدای تالش. در این مراکز مسایلی مانند شعر و ادب، تاریخ، زبان، فرهنگ و آداب و رسوم قوم تاریخی تالش مورد مذاکرة دانشمندان قرار می‌گرفت و نتایج فعالیت‌های علمی به صورت محدود منتشر می‌شد. دولت باکو به صورت رسمی بارها اعلام کرده که این دولت نه برپایه عدالت، اخلاق و اسلام و  انسانیت که براساس ایدئولوژی شوونیستی پان‌آذریسم اداره می‌شود و این سخن را بارها حیدرعلی‌اف و الهام‌علی‌اف در همایش‌ها به صورت آشکار بر زبان آورده‌اند. معنای این ایدة قرون وسطایی این است که در جمهوری آذربایجان، دولت هیچ‌ گونه حق و حقوقی برای اقوام مختلف ساکن در کشور مانند تالش‌ها و لزگی‌ها قایل نیست و اصولاً مقامات دولتی وجود اقوام مختلف را به شیوه‌های مختلف انکار می‌کنند، تعداد جمعیت تالش‌ها و لزگ‌ها را بسیار ناچیز نشان می‌دهند. با این حال حضور دانشمند مشهور مانند نوروزعلی‌محمداف در مجامع علمی بین‌المللی و کشورهای همسایه همیشه این پیام را با خود داشت که قومی کهن و تاریخی به نام تالش در ایران شمالی وجود دارد که در معرض نسل‌کشی فرهنگی قرار گرفته است. به همین دلیل و برای جلوگیری از حضور وی در مجامع علمی خارج از کشور، توطئه‌ای از سوی وزارت امنیت باکو طراحی و اجرا شد، اما در جلسة محاکمه وی که تحت فشارهای مجامع علمی به صورت نیمه علنی برگزار شد، آشکار گردید که اتهامهای وزارت امنیت باکو علیه وی بسیار خنده‌دار است. اتهام اساسی او این است که در مقابل دریافت سیصد دلار در همایش تالش‌شناسی در شهر رشت در سال 1382 ( 2003) به نفع ایران جاسوسی کرده است!

حمیداف افزود: تالش‌ها یک قوم تاریخی و کهن هستند و زبان آنها شاخه‌ای از زبان فارسی است. این قوم در مناطق مرزی با ایران زندگی می‌کنند، و به همین دلیل دولت باکو از قوم تالش احساس خطر می‌کند. به نظر می‌رسد دلیل اصلی دستگیری دانشمند مشهور تالش و برخوردهای بسیار خشن با وی این است که دولت باکو به فعالان فرهنگی و مردم تالش نشان دهد که در صورت کوچکترین تحرکی آنها را سرکوب خواهد کرد.

شایان ذکر است، دولت باکو در تلاش برای نابودی قوم تالش سیاستهای اقتصادی و فرهنگی ویژه‌ای را اجرا می‌کند. از لحاظ اقتصادی، در مناطق تالش‌نشین هیچگونه سرمایه‌گذاری برای احداث واحدهای تولیدی صورت نمی‌گیرد و اغلب اهالی در این مناطق در فقر شدید و بیکاری زندگی می‌کنند و حداکثر به مشاغلی مانند کارگری در مزارع می‌پردازند.

مردم این مناطق از ابتدایی‌ترین خدمات عمومی مانند برق، گاز، آب بهداشتی بهر‌ه‌مند نیستند. با اینکه در دوره شوروی تالشها از خدمات عمومی مانند برق و گاز بهره مند بودند، اما با فروپاشی شوروی و از هم پاشیدن مراکز خدمات دولتی، برق و گازرسانی در این مناطق با مشکل مواجه شد و با گذشت 17 سال دولت باکو نسبت به تامین نیازهای اولیه تالشها اقدام نکرده است.

از لحاظ فرهنگی نیز برنامه‌ای به زبان تالشی از رادیو و تلویزیون‌های دولتی و نیمه‌دولتی پخش نمی‌شود. انتشار کتاب و نشریه نیز به زبان تالشی نیز با مشکل مواجه است. همچنین دولت باکو قانونی تصویب کرده که مطابق آن شبکه های رادیوی و تلویزیونی حق پخش برنامه به زبان اقوام مختلف ساکن در ایران شمالی برای داخل کشور را ندارند.

منابع:

 1. روزنامه ینی مساوات . چاپ باکو ـ‌   87/5/9 2. همان

زندگی‌نامه نوروز‌علی‌محمد اف :

ـ متولد 1942 (1321) ، روستای ارجیوان ـ آستارا (جمهوری آذربایجان)

ـ اتمام تحصیل در انستیتوی عالی تربیت معلم در رشتة زبانهای اروپایی در سال 1964 (1343)

ـ ‌انجام خدمت وظیفه نظام (1967 ـ 1965) (1346 ـ 1344)

ـ تحصیل در آکادمی علوم ایران شمالی، انستیتوی عالی زبان و ادبیات

(1970 ـ 1967) (1349 ‌1346)

ـ اخذ دکترا درعلم زبان‌شناسی (1971) (1350)

ـ از تدریس تا ریاست دانشکدة زبان‌شناسی در آکادمی علوم ( از سال 1970/1349)

ـ مدیر شعبه ارتباطات زبانها از سال 1989/1368

ـ مدیر شعبة ارتباطات زبانها و گروه زبان شناسی عمومی آکادمی علوم از سال 1991/1370

ـ انتشار بیش از 100 اثر و مقالات علمی دربارة زبان‌های مختلف از جمله زبان آذری، ترکی، تالشی، فارسی و زبانهای اروپایی طی حدود چهل سال فعالیت علمی.

ـ تأسیس نشریة « تالیشی صدو» (صدای تالش) در سال 1992/1371

ـ مدیر مرکز فرهنگی تالشهای ایران شمالی از سال 1989/1368 تاکنون

ـ حضور در همایش‌ها و مجامع علمی کشورهای مختلف جهان

ـ دستگیری توسط وزارت امنیت باکو 2006/1385

• < قبلی
• بعدی >