ایران‌بوم

در فرهنگ ایران، پنجم اسفندماه، روز و هنگام «جشن ملی اسفندگان» یا «سپندارمذگان» است. سپندارمذ لقب زمین و به معنی گستراننده، مقدس و فروتن است؛ زمین که نماد عشق است و با فروتنی و از خود گذشتگی، آغوش خود را برای همهٔ جانداران گسترده است. جشن اسفندگان، روز مهر ایرانی: روز مهر و مهرورزی به آفریننده و آفرینش / روز مهر و سپاس به زن و زمین / روز مهر ایرانیان به ایرانیان / روز مهر ایرانیان به سرزمین ایران. دنباله نوشتار

برگه‌های شادباش (کارت تبریک) به مناسبت جشن ملی اسفندگان از رسانه‌ها - 1392

سپندارمذ واژه ای مرکب است از سپنته یا سپند به معنی پاک و مقدس، آرمئیتی به معنی فروتنی و بردباری نیک و مقدس است این واژه در پهلوی به گونه سپندارمت و در فارسی سپندارمذ، اسفندارمذ و اسفند شده است. پنجم اسفندماه، روز و هنگام «جشن ملی اسفندگان» یا «سپندارمذگان» است. دنباله نوشتار

واژه‌هایی تازه از زبان قدیم مردم ارّان و شروان و آذربایجان

زبان قدیم مردم آذربایجان یکی از گویشهای شمال غربی ایران بوده که پهلوی و گاه آذری نامیده می‌شده است. از این زبان جز رسالۀ روحی انارجانی و بعضی اشعار که فهلویات نامیده می‌شده و برخی واژه‌های پراکنده چیز دیگری در دست نیست. البته گویشهای هرزنی و کرِینگانی و گَلین قَیَه‌ای و جز آنها که تا زمان ما باقی مانده‌اند و متعلق به دورۀ معاصرند از بحث ما بیرونند. از زبان قدیم مردم ارّان و شروان نیز ظاهراً هیچ نمونه‌ای باقی نمانده و اگر گویش‌های تاتی باقی مانده در این منطقه را دنبالۀ زبان قدیم ارانی و شروانی بدانیم باید بگوییم که این زبان نیز با زبان قدیم آذربایجان خویشاوندی نزدیک داشته است. دنباله نوشتار

حکمت دینی و تقدّس زبان فارسی

خدای تعالی می‌فرماید: «فسوف یأتی الله بقومٍ یحبّهم و یحبّونه» یعنی بزودی خداوند قومی را خواهد آورد که خدا ایشان را دوست می‌دارد و ایشان خدا را. از این آیه تفاسیر گوناگونی شده است ولی یکی از آنها، تفسیری است که بنابر آن گفته‌اند مراد از این قوم ایرانیان بوده‌اند. مثلا ابوالفضل میبدی در کشف الاسرار می‌نویسد: «گفته‌اند که رسول خدا را از این آیت پرسیدند. سلمان ایستاده بود. دست مبارک خود بر دوش وی نهاد و گفت :«هذا وذووه (او وقوم او)» «یحبّهم ویحبّونه» خوانی است که خداوند برای معنویت ایران گسترده و اخلاف سلمان از آن قوت خواهند خورد. این خوان خوانِ عشق است. عشق حقیقی است که خدای تعالی نصیب قومی ساخته است که وعدۀ آن را در آیۀ «فسوف یأتی الله بقومٍ...» داده است. حکمتی که خاص ایرانیان است از همین خوان است. عشق حدیثی است که ایرانیان حکمت دینی خود را بر اساس آن استوار ساختند و این حکمت را به زبان فارسی بیان کردند. دنباله نوشتار

نگاهی دیگر به فردوسی علیه‌الرحمه

وفاداری ما به فرهنگ ایران – اسلامی با احترام ما به همۀ بزرگانی آغاز می‌شود که در ساختن این بنای عظیم شرکت داشته‌اند. ایران اسلامی ایرانی است، که رودکی‌ها و فردوسی‌ها و ابن‌سیناها و غزّالی‌ها و سنائی‌ها و نظامی‌ها و سهروردیها و عطارها و مولوی‌ها و سعدی‌ها و حافظ‌ها و ملاصدراها ساخته‌اند. ابیات معدودی که از رودکی برای ما به یادگارمانده است گنجینه‌ای است که ارزش آن برای ملت ایران از قیمت همۀ جواهراتی که پشتوانۀ اسکناس این کشور است بیشتر است؛ و خمسۀ نظامی از همۀ چاههای نفت پر ارجحتر است. دنباله نوشتار

شاهنامه و تاریخ و دانش و فرهنگ ایران‌زمین

ابومنصور از آنان خواست که تاریخ ایران را بنویسند و به این پرسش که من کیستم و چیستم و پدرم که بود، پاسخ دهند. زمانی که آن دانش‌مندان از روی متن‌های اوستایی و پهلوی، شاهنامه را می‌‌نوشتند ابومنصور را وزیری بود به‌نام ابومنصور معمری که مرد فاضل و پرمایه‌ای بود. او این نوشته‌ها را که از اوستایی و پهلوی ترجمه می‌شد به فارسی ویرایش می‌کرد و به قلم خودش می‌نوشت که بعدها شاهنامه از روی این نوشته‌ها، نوشته شد که تنها مقدمه‌اش باقی مانده اما خودش فنا شد. برای این‌که تیغ بران فردوسی کاری کرد که آن متن پیشین فراموش شود و مردم همه با گفتار فردوسی سرگذشت نیاکان خویش را می‌خواندند. دنباله نوشتار

معارضۀ ترکی با فارسی در ارّان و شروان: چند بیت به یک گویش ارّانی و شروانی

این ابیات، چنانکه دیده می‌شود، به یکی از گویشهای ایرانی است. گویشهایی که در شروان و اران و مناطق نزدیک به آنها رایج بوده‌اند عبارتند از تاتی اطراف باکو و بعضی مناطق دیگر شروان، پهلوی در نخجوان و آذربایجان و گشتاسبی، تالشی در تالش، گیلکی در گیلان و مازندرانی در مازندران البته گروههایی از کردان نیز از قرنها قبل در شروان و اران و شمال آذربایجان زندگی می‌کرده‌اند. دنباله نوشتار

جشن‌های باستانی

یکی از مهم‌ترین پایه‌های «فرهنگ – تمدن» ایران باستان، شادی بود که ایرانیان آن را، دادهٔ اهورایی می‌دانستند. برای همین است که واژه‌ی جشن، از ریشه‌ی پهلوی «یزش» یا «یزشن» است که به معنی پرستش و پرستیدن است. گو این که، جشن مراسمی است که همراه با آیین‌های دینی بر پا می‌شود و «سور» تنها برای شادمانی. بر مبنای همین باور، ایرانیان باستان دارای دست‌کم 20 جشن بزرگ در سال بودند که همه‌ی مردم در آن‌ها مشارکت می‌کردند. برترین و مهم‌ترین جشن‌ها نوروز، مهرگان و سده هستند. دیگری، جشن شب یلداست. دنباله نوشتار

شمارهٔ 79 ماهنامه خواندنی منتشر شد

شمارهٔ 79 ماهنامه خواندنی منتشر شد. ماهنامه خواندنی، مجله‌ای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، پژوهشی، خبری است. شمار رویه‌های آن 38 صفحه است. گفتنی است صاحب‌امتیاز و مدیرمسؤول ماهنامه خواندنی بانو «ویدا صارمی نوری» است. سال دوازدهم، شماره 79، دی و بهمن 1392. قیمت: 30000 ریال. دنباله نوشتار

از زبان داریوش

«به خواست اهورامزدا من چنینم که راستی را دوست دارم و از دروغ روی گردانم. دوست ندارم که ناتوانی از حق‌کشی در رنج باشد. هم چنین دوست ندارم که به حقوق توانا به سبب کارهای ناتوان آسیب برسد. آن چه را که درست است من آن‌را دوست دارم. من دوست و برده‌ی دروغ نیستم. من بدخشم نیستم. حتا وقتی خشم مرا می انگیزاند، آن‌را فرو می نشانم. من سخت بر هوس خود فرمان‌روا هستم». این است بخشی از معتقدات داریوش که خود در سنگ‌نبشته‌اش اعلام می‌کند. چنین بیانیه‌ای از زبان یک شاه در سده ششم پ.م. به معجزه می‌ماند. از بررسی دقیق لوح‌های دیوانی تخت‌جمشید نتیجه می‌گیریم که داریوش واقعاً هم با مسایل مردم ناتوان همراه بوده است. دنباله نوشتار

تاریخ موسیقی ایران - 1

موسیقی چنان‌که در وصفش گفته‌اند وسیله‌ای برای بیان احساس‌ها و نشان دادن حالت‌های درونی انسان است و به همی‌ن دلیل یکی از لطیف‌ترین و زیباترین هنرها به شمار می‌‌رود. به طور کلی می‌توان هنرهای زیبا را ارزنده‌ترین و اصلیترین جلوه‌ی فرهنگی ملت‌ها دانست، زیرا فرهنگ عبارت از مجموعه‌ی تلاشها و کوشش‌هایی است که افراد ملتی در طی دوران طولانی و دامنه‌دار خود برای دست یافتن به زندگانی آرمانی به عمل آورده‌اند. دنباله نوشتار

دانش و حکمت موسیقی ایرانیان و اشاره‌ به رسالهٔ حکیم عمر خیام نیشابوری

موسیقی به اعتبار حکمت و فلسفه، یک اصطلاح حکمت و فلسفه و به اعتبار ریاضیات، یک اصطلاح علم ریاضی است و چون با صداشناسی (دانش آکوستیک) سروکار دارد در دایرهٔ دانش فیزیک آمده و چون با آلات و ادوات همراه است با صنعت در پیوند است و به اعتبار هنر، در حوزه و دایرهٔ هنر قرار می‌گیرد. دنباله نوشتار

تاریخ‌نویسی به شیوهٔ استالین‌گرایان - تاریخ ماد و منشاء نظریهٔ دیاکونف

نکته‌ای که اکنون می‌خواهیم متذکر شویم، این است که آقای دیاکونف خودشان نیز درمعرض این خطر بوده‌اند که نظام هخامنشی را هم‌چون پروفسور هرتسفلد یک نوع فئودالیسم به شمار آورند و اگر به این چاله نیفتاده‌اند فقط به خاطر این است که چاپ کتاب ایشان مربوط به سال 1956 است و چنان‌چه آن را در سال‌های بین 1931 و 1934 منتشر ساخته بودند ـ یعنی سال‌هایی که به موجب تصمیم اولیهٔ همایش لنینگراد، مقرر بود نظام‌های باستانی شرق را نوعی فئودالیسم به شمار آورند ـ تردیدی نیست که در آن صورت ایشان هم با اختلاف در تئوری و نظرگاه به همان راه هرتسفلد می‌رفتند و در آن حال چه بسا به جای فتواهای آکادمیسین استرووه، قسمت‌هایی از استنتاج‌های هرتسفلد را گواه می‌آوردند. دنباله نوشتار

بحرین - استاد ادیب برومند

مجمع‌الجزایر بحرین که با ترفندهای سیاست استعماری انگلستان از سال‌های پایانی پادشاهی ناصرالدین شاه به طور عملی، نه رسمی از پیکر ایران جدا شده و موضوعش به‌گونه‌ی عقده‌یی در گلوی عواطف میهن‌پرستانه‌ی ایرانیان جای گرفته بود همواره باز پیوستنش به ایران از جمله آرمان‌های ملی به شمار می‌رفت و برای این مقصود فرصت و موقع مناسبی مورد انتظار بود. از هنگام دور افتادن بحرین از پیکر مام وطن، هیچ‌گاه دولت ایران از فکر بازگرداندن این ایالت آباد به‌کشور منصرف نبود و شیخ بحرین را مردی یاغی می‌شناخت که خود را به انگلیس‌ها بسته و زیر چتر حمایت آنها حکومت می‌کند. دنباله نوشتار

نگاهی دیگر به سریال سرزمین کهن

یادم می‌آید هنگامی که مجموعه‌های تلویزیونی دلیران تنگستان، سربداران و یا حتی میرزاکوچک‌خان را که می‌دیدیم سراپا لبریز از حس غرور ایرانی بودن می‌شدیم و با همه‌ی این قهرمانان، که هر کدام در گوشه‌ای از این «سرزمین کهن» به دفاع از میهن پرداخته بودند، احساس نزدیکی و یگانگی داشتیم. شاید بخش‌هایی از آن مجموعه‌ها هم دقیقاً منطبق بر تاریخ نبود اما طبیعی بود، چرا که سریال با فیلم مستند یا داستانی متفاوت است و دوم آن که آن مجموعه‌ها را رسانه‌ای ملی با بودجه‌ای ملی برای همه‌ی ایرانیان ساخته بود. از این رو، عجیب نبود که از سریالی که عنوان زیبای «سرزمین کهن» را بر خود داشت و توسط کارگردانی خبره با پیشینه‌ای قابل توجه ساخته شده بود نیز چنین انتظاری داشته باشیم. اما شوربختانه این مجموعه‌ی تلویزیونی نه تنها چنین انتظاری را برآورده نکرد، بلکه، در کمال شگفتی، تأثیری خلافِ آن هم داشت. دنباله نوشتار

شور ایران‌پرستی در نخستین روزنامه‌یِ چاپِ سربی در تبریز در 107 سال پیش در 28 بهمن‌ماه 1285

این هفته‌نامه در تبریز و در 107 سال پیش (پیش از انقلابِ مشروطه‌یِ ایران) چاپ و پخش می‌شده است. حاجی بابا مدیرِ مسئول روزنامه‌یِ (هفته‌نامه‌یِ) آذربایجان (نخستین روزنامه‌یِ چاپِ سُربی در شهرِ تبریز) در شماره‌یِ نخستِ سالِ یکم 28 بهمن ماهِ 1285 خورشیدی در رویه‌یِ دوم سروده‌ای با نامِ «ای وطنِ مهربان» دارد. دنباله نوشتار

سخن از یک ایرانی پاک نهاد - نظامی گنجه‌ای (گنجوی)

پژوهندگان و اندیشمندانی که در ادب فارسی تفکر و بررسی نموده‌اند. از میان شعرای ایران شش شاعر را برتر می‌دانند- فردوسی، نظامی، عطار، مولوی، حافظ و سعدی. نظامی در سال 530 هجری قمری از مادری کرد در گنجه زاده شد. تمام عمر هشتاد و چهار ساله‌اش را در گنجه به سر آورد جز مدت کوتاهی به دعوت قزل ارسلان به سی فرسنگی گنجه سفر کرد. دنباله نوشتار

تنها یک زن - در شناخت یک عارف: رابعه عدویه

این زن که تنهای تنهاست در تذکرة الاولیاء. و در میان آن همه یاد کرد از مردان، شگفتی وجود و حضورش، عطار را به وجد آورده. که اگر بخواهی شورانگیزترین فصول تذکرة الاولیاء را برشماری، یکی ذکر اویس است و دیگری ذکر منصور حلاج و بایزید و شیخ بسطامی. و این یکی که یاد کرد رابعه است. و عطار در شرح حال او به نوعی تلطیف رسیده و قلم به شوریدگی و شاعرانگی بر صحیفه رانده است. دنباله نوشتار

در جست‌وجوی راه دریایی

ایرانیان از زمان‌های کهن در کار کندن آبراهه و کاریز و چاه و سد‌بندی مهارت داشتند و پیش از داریوش هم برخی از مهندسان ایرانی در کار بستن سدها در مصر به کار گمارده شده بودند. داریوش که کار اتمام آبراهه را با وجود مهندسان ایرانی آسان می‌پنداشت فرمان داد تا کار دوباره آغاز گردد و برای یافتن آب قبلا کشتی‌هایی فرستاده شدند تا وجود آب را بررسی کنند و معلوم شد که در طول 84 کیلومتر از راه آب وجود ندارد. داریوش فرمان داد تا بر سر راه، چاه‌هایی کنده شوند تا آب کافی برای آشامیدن کارگران به دست آید. دنباله نوشتار

تاریخ تجزیهٔ ایران - دکتر هوشنگ طالع

سرزمین ایران به طور سنتی تا حملهٔ عرب‌ها، همیشه از سوی خاور و باختر مورد تهدید و هجوم بود: از سوی خاور، مردمان بی‌فرهنگ و بیابان‌گرد و از سوی باختر، حکومت‌های سازمان یافته. پس از حملهٔ عرب‌ها که برای اولین بار در تاریخ، ایران از سوی جنوب مورد حمله قرار گرفت، باز هم ایران دچار یورش بیبابان‌گردان مغول، تیموری و ازبکان از شرق و حکومت عثمانی از سوی غرب گردید. ولی تنها پس از نشستن پتر بر تخت پادشاهی روسیه بود که سرزمین ایران در درازنای تاریخ، از سوی شمال هم مرود تجاوز و یورش قرار گرفت. با روی کار آمدن پتر در روسیه و استقرار کمپانی هند شرقی در هندوستان، تمامیت سرزمین ایران مورد مخاطره ی جدی قرار گرفت و قلمرو دولت ایران که از آمودریا تا سند و از کوه‌های قفقاز تا دجله دامن گسترده بود، وارد دوران بی ثباتی شد. دنباله نوشتار

نوروز در تاشقورقان

همایش «سپندارمذگان، جشن مهر و دوستی» برگزار شد

جنبش‌های ملی و مذهبی ایرانیان پس از کشته شدن ابومسلم

ناگفته‌های «ظهور و شکست یک جمهوری» - پاسخ به مقالۀ رادیو زمانه در بارۀ دولت قاضی محمد

اصرار بر نقش عوامل داخلی به جای تبیین توطئۀ خارجی

در شعر زیستن، با شعر ماندن - معرفی کتاب «گلچینی از اشعار استاد لایق شیر علی»

ارج نامهٔ دکتر محمّدعلی موحّد در دانشگاه تبریز تدوین شد

شمارهٔ 97 مجلۀ بخارا (ویژه‌نامۀ صدسالگی سید ابوالقاسم انجوی شیرازی) منتشر شد

ایران‌گرایی فرهنگی

مازندران، نه خزر - دکتر میرمهرداد میرسنجری

اعتراض انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی به نحوه‌ی انتخاب ریاست سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری

نامه‌ی سرگشاده به ریاست محترم جمهور درباره‌ی تعیین ریاست جدید سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری

نام ما و منافع دیگران - نگاهی دیگر به مسائل آذربایجان

جایگاه دولت در سیاست گذاری جمعیتی

بحرین هم چنان پایدار - 3 سال خیزش 30 سال مبارزه بی‌امان

پیرامون مباحث فرهنگ ملی (13) - «ملت‌گرایی»: نهضت اصیل اجتماعی

افغانستان: زخم دیروز، درد امروز

حافظ پژوهشی در تاجیکستان

نقدی بر بخش اقوام منشور حقوق شهروندی

آرامگاه مغربی - استهبان در استان فارس

واژگان فارسی را به کار گیریم 34

خانه‌های خشت‌وگلی معتاد نمی‌سازند!

فاجعه‌ای در حال وقوع است

زمینخواری در مناطق حفاظت‌شده تهران

زیست‌بوم ارزش‌های حیات وحش ونقش آن در زندگی انسان

«سوپ سبز» رودخانه دز را تهدید می‌کند

یک گونه کمیاب جانوری در رفسنجان مشاهده شد

خرس‌های سیاه آسیایی به سیستان و بلوچستان بازگشتند

خیام را بشناسیم

شميران، دژى که ناصرخسرو هزار سال پيش در آن ميهمان بوده است

کتیبه‌ها درباره زنان چه می‌گویند؟ - گفت‌وگو با دکتر عبدالمجید ارفعی

راهبرد «ذبح» به شیوه‌ی «کاشر»

انیرانی کردن ایران

«فدرالیسم» «پیش پرده» تجزیه

به زودی تالاب آق گل به مرکز گرد و غبار تبدیل می‌شود - تجمع فعالان محیط زیست استان همدان در تالاب آق گل

سایه شوم تخریب بر سر خانه کاشف السلطنه

بازارچه دائمی هنرهای دستی، نیاز تولیدکنندگان همدان - حل مشکل اشتغال زنان خانه دار، با ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی

خبرنامه ایرانبوم - نوشتارهای منتشر شده از مهرماه تا دی‌ماه 1392 خورشیدی

در پیرامون زبان فارسی - زبان تبریزی / کارکردِ استعماری شرق‌شناسی و ایران‌شناسی / تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی / دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران - خبرهای میراث فرهنگی و طبیعی از رسانه‌ها / شتاب‌گیری برنامه‌ی نابودسازی حقوق تاریخی و طبیعی ایران در عراق / ایران، ایرانی و زبان فارسی از نگاه علامه اقبال لاهوری / زبان فردوسی و زبان ما / فارسی، زبانی در اندازه‌های جهانی / نگاهی به خیزش یعقوب لیث صفاری - اسطوره‌ی رویگرزاده‌ی سیستانی / نقش آذربایجان در نوسازی ناسیونالیسم ایرانی / امیرمهدی بدیع از زبان محمدعلی جمال‌زاده و احمد آرام / شاهنامه و تاریخ و دانش و فرهنگ ایران‌زمین / نمادها در شاهنامه / دادرسی در ایران باستان / پرندگان اساطیری دیوان حافظ / شعوبیه؛ جنبش فرهنگی ملی / دانش و حکمت موسیقی ایرانیان و اشاره‌ به رسالهٔ حکیم عمر خیام نیشابوری / ایرستان؛ ایرانی‌زبانان قفقاز / داستان‌های شاهنامه در یک نگاه / صدای نیلگون نیرومند / جایگاه راهبردی جزیره‌های سه‌گانه / ایران دورت بگردم - مجموعه تاریخی پاسارگاد / وام‌گیری دانش پزشکی از زبان پارسی / ویژه‌نامه هفتم آبان‌ماه 1392، به مناسبت روز بزرگداشت كوروش بزرگ / 20 مهر روز بزرگداشت حافظ (لسان الغیب) / نظری به آرامگاه شاه‌عباس کبیر در کاشان و مدارک تاریخی آن / چرا از حرکت علمی و شناخت ناشناخته ها باز ماندیم؟ / پیام شاهنامه - دکتر محمدامین ریاحی / گنجینهٔ زبان و ادب پارسی وهویت ملی ایرانیان / زبان فارسی به ما هویت می‌بخشد / نگاهی به تاریخ ادبیات فارسی در داغستان / هفتمین همایش دریای مازندران (کاسپیان) / وظیفهۀ ما در برابر آنانی باعث نابودی میراث شدند چیست؟ / دارو و درمان در شاهنامه / عبدالقادر مراغی، خنیاگر ایران و دوبیتی‌های پهلوی / سرای افشار عرصه کاخ گلستان را شکست - کاخ گلستان هم چنان در معرض خروج از ثبت جهانی. دنباله نوشتار