زیست بوم

مرگ اکوسیستم‌های (زیست بوم) جنگلی زاگرس بر اثر زوال بلوط

برگرفته از تابناک

دکتر رضا احمدی
مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام

ناحیه رویشی زاگرس از شهرستان پیرانشهر در آذربایجان غربی شروع شده و با پوشش دادن تمام یا قسمتی از 11 استان تا منطقه فیروزآباد در استان فارس تداوم می‌یابد. حدود 1400 کیلومتر طول و در عریض‌ترین نقاط حدود 400 کیلومتر پهنا دارد (عرض متوسط 200 کیلومتر) و به عبارت دیگر حدود یک پنجم سطح کشور را به خود اختصاص داده است.

کل مساحت جنگلهای این ناحیه 5/5 میلیون هکتار می باشد (40 درصد جنگلهای کشور). گونه شاخص منطقه زاگرس بلوط ایرانی می باشد، گونه های درختی و درختچه‌ای دیگر نظیر بنه، بادام کوهی، ارژن، کیکم، گلابی وحشی و... در این ناحیه دیده می‌شود.

اهمیت جنگلهای زاگرس

این جنگلها از جنبه‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای منطقه و کشور از اهمیت بالایی برخوردارند، که به برخی موارد آن در ذیل اشاره خواهد شد:

• قدرت جذب و نفوذ بیش از 50 میلیارد متر مکعب آب باران در سال (40 درصد آب کشور)

• در زاگرس هر هکتار جنگل سالانه 84 متر مکعب آب را در خود نگهداری

• از لحاظ کشاورزی قطب تولید گندم و علوفه کشور

• محل تامین چوب سوخت 80 درصد جمعیت کشور و تمامی روستاهای داخل جنگل

• محل تعلیف 50 درصد جمعیت دام کشور

• محل زندگی بیش از 70 درصد جمعیت عشایر کشور

• حفاظت از آب و خاک

• محل زندگی 30 درصد جعیت کشور

• از نظر منابع نفتی، معدنی، گیاهان داروئی، پرورش آبزیان، زنبور عسل و طبیعت گردی نیز نقش بسیار مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌نماید.

خشکیدگی جنگلهای زاگرس

در سالهای اخیر تغییر شرایط اکولوژیک و پیامدهای ناشی از آن، در کنار سایر چالش‌های موجود اكوسيستم های جنگلی زاگرس را تحت تاثير قرار داده است. در این راستا اثرات تجمعی ناشی از حضور و گستردگی برخی از عوامل طبیعی و غیر طبیعی مشکلات متعددی در این نواحی جنگلی ايجاد نموده است.

در همين ارتباط پدیده خشکیدگی جنگل‌های بلوط غرب ایران پس از وقوع در برخی استان‌های غربی کشور، به سرعت گسترش یافته و منجر به آسیب دیدن بخش قابل توجهی از رویشگاه‌های جنگلی بلوط گردیده است. بررسی‌های انجام شده بر روی منابع اطلاعات بین‌الملل نشان می‌دهد که پدیده خشکیدگی جنگل‌ها و زوال بلوط یک معضل جهانی است و بسیاری از کشور‌ها در گذشته نیز با آن روبرو شده‌اند.
 

خشکیدگی تعداد زیادی از درختان بلوط در جنگلهای استان ایلام

سطح خشکیدگی جنگلهای زاگرس (زوال بلوط)

بر اساس آخرین آمار برداری و بررسی های صورت گرفته در استانهای زاگرس نشین کشور، بالغ بر یک میلیون و چهارصد هزار هکتار از سطح جنگلهای زاگرس تا کنون خشکیده و یا در معرض خشکیدگی هستند (احمدی، مشاور رئیس سازمان جنگلها ، مراتع و آبخیزداری کشور، فروردین 1393).

این سطح خشکیدگی عمدتاً در استان‌های ایلام، لرستان، کهکیلویه و بویراحمد، كرمانشاه، فارس و چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنش یافته است. بطوریکه استان ایلام که به عروس زاگرس معروف است، 641 هزار هکتار از این سطح خشکیدگی را بخود اختصاص داده است و دارای شرایط بحرانی در این زمینه و چالش زیست محیطی است.

آخرين اقدامات صورت گرفته در زمینه کنترل، پیشگیری و مدیریت زوال درختان بلوط در جنگلهای استان ایلام

استان ایلام یکی از مهمترین استانهای مرزی کشور محسوب می‌شود که متاسفانه بیشترین سطح آلودگی و خشکیدگی جنگلهای زاگرسی را دارا می باشد. مهمترین اقدامات صورت گرفته در زمینه مبارزه، کنترل و مدیریت پدیده خشکیدگی و احیاء جنگلهای منطقه که توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری  استان ایلام طی چند سال اخیراً صورت گرفته است به شرح ذیل می‌باشد:

1. شناسایی، پهنه بندی  و تعیین سطوح آلوده

2. مدیریت قرق و کنترل چرای دام (ساماندهی دام در مناطق آلوده)

3. آماربرداری و بررسی‌های میدانی و عملیات‌های صحرایی

4. اجرای عملیات بهداشتی و پرورشی از جمله هرس درختان آلوده، قطع و خارج کردن کردن درختان کاملا خشکیده و آفت زده جهت کنترل و کاهش جمعیت آفات و امراض

5. اجرای عملیات آبخیزداری بمنظور تغذیه سفره های آب زیر زمینی و بالا بردن آب قابل دسترس برای درختان

6. اجرای عملیات حفاظت و حمایت از مناطق آلوده و بحرنی

7. اطلاع رسانی و بالا بردن سطح آگاهی مردم استان از طریق رسانه ها

8. توانمندسازی و جلب مشارکت‌های مردمی

• < قبلی
• بعدی >